فرهنگ قرآن ، جلد ۱
(كليات راهيابي به موضوعات و مفاهيم قرآن كريم)

اكبر هاشمي رفسنجاني
و جمعي از محققان مركز فرهنگ و معارف قرآن

- ۲۰ -


آدم‌ربايى

آدم‌ربايى، معادل قرآنى خَطْف است. خَطْف به معناى ربودن با سرعت و خفّت است.[1] در اين مدخل از واژه خطف استفاده شده است.
اهمّ عناوين: آثار آدم‌ربايى، ايمنى از آدم‌ربايى، سابقه آدم‌ربايى

آثار آدم‌ربايى

1. سلب آرامش

1. آدم‌ربايى، نگرانى‌آور و سلب‌كننده آرامش:
و اذكروا إذ أنتم قليل مستضعفون فى الأرض تخافون أن يتخطّفكم الناس...‌. ‌‌انفال‌(8)‌26
و قالوا إن نتّبع الهدى معك نتخطّف من أرضنا...‌. ‌‌قصص‌(28)‌57
أولم يروا أنّا جعلنا حرما ءامنا و يتخطّف الناس من حولهم...‌. ‌‌عنكبوت‌(29)‌67

2. مانع ايمان

2. ترس از ربوده شدن، مانع از ايمان و هدايت در ديدگاه كافران:
و قالوا إن نتّبع الهدى معك نتخطّف من أرضنا...‌. ‌‌قصص‌(28)‌57

آدم‌ربايى كافران

3. ترس و نگرانى مردم از آدم‌ربايى كافران:
و اذكروا إذ أنتم قليل مستضعفون فى الأرض تخافون أن يتخطّفكم الناس...‌. ‌‌انفال‌(8)‌26
و قالوا إن نتّبع الهدى معك نتخطّف من أرضنا...‌. ‌‌قصص‌(28)‌57
أولم يروا أنّا جعلنا حرما ءامنا و يتخطّف الناس من حولهم...‌. ‌‌عنكبوت‌(29)‌67
4. رد شدن ادّعاى كافران در ربوده شدن آنان در صورت گرويدن به آيين پيامبر(صلى الله عليه وآله)از سوى خداوند:
و قالوا إن نتّبع الهدى معك نتخطّف من أرضنا أولم نمكّن لهم حرماً ءامناً...‌. ‌‌قصص‌(28)‌57

آدم‌ربايى مشركان

5. ناتوانى و كمى نيرو و جمعيّت مسلمانان، باعث حريص شدن مشركان به آدم‌ربايى:
و اذكروا إذ أنتم قليل مستضعفون فى الأرض تخافون أن يتخطّفكم الناس...‌. ‌‌انفال‌(8)‌26
6. آدم‌ربايى مشركان در اطراف مكّه، پيش از اسلام:
أولم يروا أنّا جعلنا حرما ءامنا و يتخطّف الناس من حولهم...‌. ‌‌عنكبوت‌(29)‌67

زمينه آدم‌ربايى مشركان

7. ناتوانى و كمى نيرو و جمعيّت مسلمانان، باعث حريص شدن مشركان به آدم‌ربايى:
و اذكروا إذ أنتم قليل مستضعفون فى الأرض تخافون أن يتخطّفكم الناس...‌. ‌‌انفال‌(8)‌26

ايمنى از آدم‌ربايى

8. امنيّت داشتن از آدم‌ربايى، نعمتى قابل ستايش:
و اذكروا إذ أنتم قليل مستضعفون فى الأرض تخافون أن يتخطّفكم الناس فـاوكم و أيّدكم بنصره و رزقكم من الطيّبت لعلّكم تشكرون. ‌‌انفال‌(8)‌26
و قالوا إن نتّبع الهدى معك نتخطّف من أرضنا أولم نمكّن لهم حرما ءامنا يجبى إليه ثمرت كلّ شىء...‌.[2] ‌‌قصص‌(28)‌57
أولم يروا أنّا جعلنا حرما ءامنا و يتخطّف الناس من حولهم أفبالبطل يؤمنون و بنعمة الله يكفرون. ‌‌عنكبوت‌(29)‌67
9. امنيّت داشتن از ترور و آدم‌ربايى، شايسته ياد و يادآورى:
و اذكروا إذ أنتم قليل مستضعفون فى الأرض تخافون أن يتخطّفكم الناس...‌. ‌‌انفال‌(8)‌26
10. در امان بودن حرم مكّه از گزند آدم ربايان:
و قالوا إن نتّبع الهدى معك نتخطّف من أرضنا أولم نمكّن لهم حرما ءامنا يجبى إليه ثمرت كلّ شىء...‌. ‌‌قصص‌(28)‌57
أولم يروا أنّا جعلنا حرما ءامنا و يتخطّف الناس من حولهم...‌. ‌‌عنكبوت‌(29)‌67

سابقه آدم‌ربايى

11. سابقه آدم‌ربايى ميان مشركان مكّه:
و اذكروا إذ أنتم قليل مستضعفون فى الأرض تخافون أن يتخطّفكم الناس...‌. ‌‌انفال‌(8)‌26
و قالوا إن نتّبع الهدى معك نتخطّف من أرضنا...‌. ‌‌قصص‌(28)‌57
12. آدم‌ربايى مشركان در اطراف مكّه، پيش از اسلام:
أولم يروا أنّا جعلنا حرما ءامنا و يتخطّف الناس من حولهم...‌. ‌‌عنكبوت‌(29)‌67

آرامش

آرامش، اسم مصدر از آرميدن است، و در برابر اضطراب و دلهره به كار مى‌رود و به حالت و صفت روانى و قلبى خاص (آسودگى خاطر، ثبات و طمأنينه) گفته مى‌شود. آرامش در دو سطح فردى و اجتماعى قابل بررسى است; كه بُعد اجتماعى آن در مدخل امنيّت آمده است. در اين مدخل از واژه‌هاى «اطمينان»، «تثبيت فؤاد»، «ثبات»، «ربط قلب»، «سكن»، «سكينه»، «لاخوف عليهم و لاهم يحزنون» استفاده شده است.
اهمّ عناوين: آثار آرامش، آرامش خانواده، عوامل سلب‌آرامش، منشأ آرامش، نعمت آرامش.

آثار آرامش

1. ازدياد ايمان

1. اعطاى آرامش و اطمينان از سوى خدا به مؤمنان، زمينه فزونى ايمان آنان:
هو الذى أنزل السكينة فى قلوب المؤمنين ليزدادوا إيمنا مع إيمنهم...‌. ‌‌فتح‌(48)‌4

2. اقرار به توحيد

2. اعتراف صريح اصحاب كهف به توحيد ربوبى در برابر دقيانوس، به دنبال آرامش بخشيدن خدا به‌آنان:
و ربطنا على قلوبهم إذ قاموا فقالوا ربّنا ربّ السموت و الأرض...‌. ‌‌كهف‌(18)‌14

3. حفظ اسرار

3. اعطاى آرامش قلب به مادر موسى(عليه السلام)عامل حفظ اسرار از‌سوى او:
و أصبح فؤاد أمّ موسى فرغا إن كادت لتبدى به لو لا أن ربطنا على قلبها...‌. ‌‌قصص‌(28)‌10

4. رضايت از خدا

4. قلب‌هاى آرام يافته با ياد و وعده‌هاى خدا، خشنود از او:
يأيّتها النفس المطمئنّة‌ * ارجعى إلى ربّك راضية مرضيّة‌ * فادخلى فى عبدى‌ * و‌ادخلى جنّتى. ‌‌فجر‌(89)‌27‌-30

5‌. رضايت خدا

5. قلب‌هاى آرام گرفته با ياد و وعده‌هاى خدا، برخوردار از رضايت او:
يأيّتها النفس المطمئنّة‌ * ارجعى إلى ربّك راضية مرضيّة‌ * فادخلى فى عبدى‌ * و‌ادخلى جنّتى. ‌‌فجر‌(89)‌27‌-30

6‌. عنايت خدا

6. قلب‌هاى آرام يافته با ياد و وعده‌هاى خدا، برخوردار از عنايت‌هاى ويژه الهى:
يأيّتها النفس المطمئنّة‌ * ارجعى إلى ربّك راضية مرضيّة‌ * فادخلى فى عبدى‌ * و ادخلى جنّتى. ‌‌فجر‌(89)‌27‌-30

7. مصونيّت از غضب خدا

7. مصون بودن قلب‌هاى آرام يافته به ايمان، از غضب الهى حتّى در صورت تظاهر به كفر بر اثر اكراه:
من كفر بالله من بعد إيمنه إلاّ من أُكره و قلبه مطمئن بالايمن و لكن من شرح بالكفر صدراً فعليهم غضبٌ من الله...‌.[3] ‌‌نحل‌(16)‌106

آرامش آدم(عليه السلام)

8. آرامش يافتن آدم(عليه السلام) به وسيله همسر خود حوّا:
هو الذى خلقكم من نفس وحدة و جعل منها زوجها ليسكن إليها...‌.[4] ‌‌اعراف‌(7)‌189

آرامش ابراهيم(عليه السلام)

9. آرامش يافتن قلب ابراهيم(عليه السلام) درباره كيفيّت زنده كردن مرده‌ها در قيامت با مشاهده زنده شدن پرنده‌هاى مرده:
و إذ قال إبرهيم ربّ أرنى كيف تحى الموتى قال أولم تؤمن قال بلى و لكن ليطمئنّ قلبى قال فخذ أربعة من الطير فصرهنّ إليك ثمّ اجعل على كلّ جبل منهنّ جزءا ثمّ ادعهنّ يأتينك سعيا...‌. ‌‌بقره‌(2)‌260

آرامش از آيات خدا

10. آرامش به وسيله همسر، از آيات خدا:
و من ءايته أن خلق لكم من أنفسكم أزوجا لتسكنوا إليها انّ فى ذلك لايات...‌. ‌‌روم‌(30)‌21

آرامش اصحاب‌كهف

11. برخوردارى اصحاب‌كهف، از آرامش الهى:
و ربطنا على قلوبهم إذ قاموافقالوا ربّنا ربّ السموت و الأرض...‌. ‌‌كهف‌(18)‌14

آرامش انفاق‌گران

12. انفاق پنهان و آشكار، سبب آرامش انفاق‌گران در قيامت:
الّذين ينفقون أمولهم بالّيل والنّهار سرًّا وعلانية فلهم أجرهم عند ربّهم ولا خوف عليهم ولا هم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌274

آرامش اولياءالله

13. اطمينان و آرامش اولياءالله، در سايه ايمان و تقوا:
ألا إنّ أولياء الله  لاخوف عليهم و لا هم يحزنون‌ * الّذين ءامنوا و كانوا يتّقون.[5] ‌‌يونس‌(10)‌62‌و‌63

آرامش‌بخشى به ابراهيم(عليه السلام)

14. آرامش دادن ملائكه به حضرت ابراهيم(عليه السلام):
و لقد جاءَت رسلنا ابرهيم بالبشرى قالوا سلماً قال سلم فمَا لَبث أَن جاءَ بعجل حنيذ‌ * فلمّا رءا أيديهم لاتصل إليه نكرهم و أوجس منهم خيفة قالوا لاتخف...‌ * فلمّا ذهب عن إبرهيم الروع وجاءته‌البشرى...‌. ‌‌هود‌(11)‌69‌و‌70‌و‌74
ونبّئهم عن ضيف إبرهيم‌ * إذ دخلوا عليه فقالوا سلـما قال إنّا منكم وجلون‌ * قالوا لاتوجل إنّا نبشّرك بغلـم عليم‌ * قال أبشّرتمونى على أن مّسّنى الكبر فبم تبشّرون‌ * قالوا بشّرنـك بالحقّ فلاتكن مّن القـنطين. ‌‌حجر‌(15)‌51‌-‌55
هل أتيك حديث ضيف إبرهيم...‌ * إذ دخلوا عليه فقالوا سلما...‌ * فأوجس منهم خيفة قالوا لاتخف...‌. ‌‌ذاريات‌(51)‌24‌و‌25‌و‌28

آرامش‌بخشى به ابوبكر

15. دلدارى پيامبر(صلى الله عليه وآله) به ابوبكر در غار ثور جهت برطرف ساختن دلهره وى:
إلاّ تنصروه فقد نصره اللَّه إذ أخرجه الَّذين كفروا ثانى اثنين إذ هما فى الغار إذ يقول لصـحبه لاتحزن إنّ اللّه معنا فأنزل اللّه سكينته عليه...‌. ‌‌توبه‌(9)‌40

آرامش‌بخشى به داود(عليه السلام)

16. آرامش دادن ملائكه به داود(عليه السلام) با حضور نزد وى هنگام داورى:
و هل أتيك نبؤا الخصم إذ تسوّروا المحراب‌ * إذ دخلوا على داود ففزع منهم قالوا لاتخف...فاحكم بيننا بالحق...‌.[6] ‌‌ص‌(38)‌21‌و‌22

آرامش‌بخشى به لوط(عليه السلام)

17. آرامش دادن ملائكه به لوط(عليه السلام) در زمان انجام مأموريت خود براى نابودى قوم او:
و لمّا أن جاءت رسلنا لوطا سىء بهم و ضاق بهم ذرعا و قالوا لاتخف و لاتحزن إنّا منجّوك و أهلك...‌. ‌‌عنكبوت‌(29)‌33

آرامش‌بخشى به مادر موسى(عليه السلام)

18. خداوند، بازگرداننده موسى(عليه السلام) به مادرش براى خشنودى و رفع اندوه از وى:
...فرجعنك إلى أمّك كى تقرّ عينها و لاتحزن...‌. ‌‌طه‌(20)‌40
19. آرامش‌بخشى خدا به مادر موسى(عليه السلام) با الهام به وى درباره آينده فرزندش:
و أوحينا إلى أمّ موسى أن أرضعيه فإذا خفت عليه فألقيه فى اليمّ و لاتخافى و لاتحزنى إنّا رادّوه إليك و جاعلوه من المرسلين‌ * و أصبح فؤاد أمّ موسى فرغا إن كادت لتبدى به لو لا أن ربطنا على قلبها...‌ * فرددنه إلى أمّه كى تقرّ عينها و لاتحزن...‌. ‌‌قصص‌(28)‌7‌و‌10‌و‌13

آرامش‌بخشى به متّقين

20. آرامش دادن خداوند به بندگان متّقى و خالص خود در قيامت:
الأخلاّء يومئذ بعضهم لبعض عدوّ إلاّ المتّقين‌ * يعباد لا خوف عليكم اليوم و لا أنتم تحزنون. ‌‌زخرف‌(43)‌67‌و‌68

آرامش‌بخشى به مجاهدان

21. آرامش بخشى خداوند به مجاهدان در جنگ بدر با نزول باران:
إذ يغشّيكم النّعاس أمنة مّنه وينزّل عليكم مّن السّمآء مآء لّيطهّركم به ويذهب عنكم رجز الشّيطـن وليربط على قلوبكم ويثبّت به الأقدام.[7] ‌‌انفال‌(8)‌11
22. آرامش بخشى خداوند به مجاهدان در جنگ بدر با خوابى سبك:
إذ يغشّيكم النّعاس أمنة مّنه وينزّل عليكم مّن السّمآء مآء لّيطهّركم به ويذهب عنكم رجز الشّيطـن وليربط على قلوبكم ويثبّت به الأقدام. ‌‌انفال‌(8)‌11
23. آرامش دادن خدا به مجاهدان در غزوه اُحد:
ثمّ أنزل عليكم مّن بعد الغمّ أمنة نّعاسا يغشى طـآئِفة مّنكم...‌.[8] ‌‌آل‌عمران‌(3)‌154
الّذين استجابوا للّه والرّسول من بعد مآ أصابهم القرح...‌ * الّذين قال لهم النّاس إنّ النّاس قد جمعوا لكم فاخشوهم فزادهم إيمـنا وقالوا حسبنا اللّه ونعم الوكيل...‌ * إنّما ذلكم الشّيطـن يخوّف أوليآءه فلاتخافوهم وخافون إن كنتم مّؤمنين.[9] ‌‌آل‌عمران‌(3)‌172‌-‌175

آرامش‌بخشى به محمّد(صلى الله عليه وآله)

24. تحقّق وعده الهى مبنى بر وارد شدن پيامبر(صلى الله عليه وآله)به مسجدالحرام با آرامش و امنيّت:
لقد صدق الله رسوله الرءيا بالحقّ لتدخلنّ المسجد الحرام إن شاء الله ءامنين محلّقين رءوسكم و مقصّرين لاتخافون...‌. ‌‌فتح‌(48)‌27
25. آرامش بخشى خدا به محمّد(صلى الله عليه وآله) با بيان سرگذشت پيامبران:
و اصبِر فانّ الله لايُضيع اَجر المُحسنِين ‌ * و‌كلاّ نقصّ عليك من أنباء الرسل ما نثبّت به فؤادك...‌. ‌‌هود‌(11)‌115‌و‌120
26. دلدارى خدا به پيامبر(صلى الله عليه وآله) با بيان تأثير نداشتن كفر كافران و محروم بودن آنان از هر بهره‌اى در آخرت:
و لايحزنك الّذين يسرعون فى الكفر...يريد الله ألاّ يجعل لهم حظّا فى الأخرة...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌176
27. دلدارى خدا به پيامبر(صلى الله عليه وآله) با بيان تأثير نداشتن كفر كافران و وعده ذلّت دنيايى آنان:
يا أيّها الرسول لايحزنك الّذين يسرعون فى الكفر...يحرّفون الكلم من بعد مواضعه...أولـئك الّذين لم يرد الله أن يطهّر قلوبهم لهم فى الدّنيا خزى...‌. ‌‌مائده‌(5)‌41
28. تسلّى خداوند به پيامبر(صلى الله عليه وآله) با بيان انحصار عزّت‌ها به خدا و شنوايى و دانايى مطلق خداوند:
ولايحزنك قولهم إنّ العزّة للّه جميعا هو السّميع العليم. ‌‌يونس‌(10)‌65
29. آرامش بخشى خداوند به پيامبر(صلى الله عليه وآله) با تبيين بازگشت تكذيب حضرت به تكذيب آيات الهى:
قد نعلم‌إنَّه ليحزنك الّذى يقولون فإنّهم لايكذّبونك ولـكنّ الظّـلمين بايت اللّه يجحدون. ‌‌انعام‌(6)‌33
30. توصيه خدا به پيامبر(صلى الله عليه وآله) براى حفظ آرامش خود و اندوهناك نشدن از دارائى كافران:
لاتمدّنّ عينيك إلى ما متّعنا به أزوجا منهم و لايحزن عليهم و اخفض جناحك للمؤمنين.[10] ‌‌حجر‌(15)‌88
31. توصيه خدا به پيامبر(صلى الله عليه وآله) به نگران نبودن از كفر كافران به دليل بازگشت آن‌ها به سوى خدا:
و من كَفر فلايحزُنكَ كفرَهُ الينا مرجِعُهُم فنُنبِئهم بما عَمِلوا... * نُمتّعهم قليلا ثُمّ نضطرّهُم الى عذاب غَليظ. ‌‌لقمان‌(31)‌23‌و‌24
32. سفارش خدا به پيامبر(صلى الله عليه وآله) براى حفظ آرامش خود در مقابل توطئه كافران:
واصبر و ماصبرُك الابالله ولاتَحزن عليهم و لاتكُ فى ضَيق مّمّا يمكرون. ‌‌نحل‌(16)‌127
ولاتَحزن عليهم و لاتكُن فى ضَيق مّمّا يَمكرون. ‌‌نمل‌(27)‌70
33. آرامش بخشى خداوند به پيامبر(صلى الله عليه وآله) در مقابل سخنان نادرست كافران با يادآورى آگاهى خداوند به حالات آن‌ها:
فلايحزُنك قولُهُم انّا نعلمُ مايُسرّون و مايُعلنون. ‌‌يس‌(36)‌76
34. تسلّى خداوند به پيامبر(صلى الله عليه وآله) در برابر انكار منكران با يادآورى آگاهى خداوند به اندوه وى:
قد نعلم‌إنَّه ليحزنك الّذى يقولون فإنّهم لايكذّبونك ولـكنّ الظّـلمين بايت اللّه يجحدون. ‌‌انعام‌(6)‌33

آرامش‌بخشى به مريم(عليها السلام)

35. آرامش دادن عيسى(عليه السلام) به مادر خود مريم(عليها السلام)پس از تولّد:
و اذكر فى الكتب مريم إذ انتبذت من أهلها مكانا شرقيّا‌ * فأجاءها المخاض إلى جذع النخلة قالت يليتنى متّ قبل هذا و كنت نسيا منسيّا‌ * فناديها من تحتها ألاّ تحزنى قد جعل ربّك تحتك سريّا.[11] ‌‌مريم‌(19)‌16‌و‌23‌و‌24

آرامش‌بخشى به موسى(عليه السلام)

36. آرامش دادن خدا به موسى(عليه السلام) هنگام انتخاب وى براى انجام رسالت:
قال ألقها يموسى‌ * فألقها فإذا هى حية تسعى‌ * قال خذها و‌لا‌تخف سنعيدها سيرتها الأولى. ‌‌طه‌(20)‌19‌-‌21
اذهب أنت و أخوك بـايتى و لا تنيا فى ذكرى‌ * قالا ربّنا إنّنا نخاف أن يفرط علينا أو أن يطغى‌ * قال لاتخافا إنّنى معكما أسمع و أرى. ‌‌طه‌(20)‌42‌و‌45‌و‌46
وإذ نادى ربّك موسى أن ائت القوم الظّـلمين‌ * قوم فرعون ألايتّقون‌ * قال ربّ إنّى أخاف أن يكذّبون...‌ * ولهم علىّ ذنب فأخاف أن يقتلون‌ * قال كلاّ فاذهبا بـايـتنا إنّا معكم مّستمعون. ‌‌شعراء‌(26)‌10‌-‌12‌و‌14‌و‌15
يموسى...‌ * و ألق عصاك فلمّا رءاها تهتزّ كأنّها جانّ ولّى مدبرا و‌لم يعقّب يموسى لاتخف إنّى لا يخاف لدىّ المرسلون. ‌‌نمل‌(27)‌9‌و‌10
و أن ألق عصاك فلمّا رءاها تهتزّ كأنّها جانّ ولّى مدبرا و لم يعقّب يموسى أقبل و لاتخف إنّك من الأمنين. ‌‌قصص‌(28)‌31
37. آرامش‌بخشى خدا به موسى(عليه السلام) هنگام عبور از دريا:
و لَقد اوحينَا الى موسى أن أسرِ بعبادى فَاضرِب لهُم طَريقاً فى‌البَحر يَبَساً لاتخفُ دَركاً و لاتَخشى. ‌‌طه‌(20)‌77
38. آرامش دادن خدا به موسى(عليه السلام) هنگام مبارزه با جادوگران فرعون:
قالوا يموسى إمّا أن تلقى و إمّا أن نكون أوّل من ألقى‌ * قال بل ألقوا فإذا حبالهم و عصيّهم يخيّل إليه من سحرهم أنّها تسعى‌ * فأوجس فى نفسه خيفة موسى‌ * قلنا لاتخف إنّك أنت الأعلى.[12] ‌‌طه‌(20)‌65‌-‌68
39. آرامش دادن شعيب(عليه السلام) به موسى(عليه السلام)پس از فرار از مصر و ورود به مدين:
...فلمّا جاءه و قصّ عليه القصص قال لاتخف نجوت من القوم الظلمين. ‌‌قصص‌(28)‌25

آرامش‌بخشى به مؤمنان

40. خدا، فرو فرستنده آرامش بر پيامبر(صلى الله عليه وآله)و مؤمنان:
ثمّ أنزل اللّه سكينته على رسوله وعلى المؤمنين...‌. ‌‌توبه‌(9)‌26
...فأنزل الله سكينته على رسوله و على المؤمنين...‌. ‌‌فتح‌(48)‌26
41. آرامش دادن ملائكه به مؤمنان پايدار در ايمان و اعلام حمايت از ايشان در دنيا و آخرت:
إنّ الّذين قالوا ربّنا الله ثمّ استقموا تتنزّل عليهم الملئكة ألاّ تخافوا و لا تحزنوا...‌ * نحن أولياؤكم فى الحيوة الدّنيا و فى الأخرة...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌30‌و‌31
42. اعطاى آرامش و اطمينان از سوى خدا به مؤمنان جهت فزونى ايمان آنان:
هو الّذى أنزل السّكينة فى قلوب المؤمنين ليزدادوا إيمـنا مّع إيمـنهم...‌. ‌‌فتح‌(48)‌4
43. آرامش بخشيدن خدا به مؤمنان مجاهد در غزوه اُحد به وسيله خوابى سبك:
ثمّ أنزل عليكم مّن بعد الغمّ أمنة نّعاسا يغشى طـآئِفة مّنكم...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌154
44. آرامش دادن خدا به مؤمنان و مجاهدان در غزوه اُحد:
الّذين استجابوا لله و الرسول من بعد ما أصابهم القرح...‌ * الّذين قال لهم الناس إنّ الناس قد جمعوا لكم فاخشوهم فزادهم إيمنا و قالوا حسبنا الله و نعم الوكيل‌ * إنّما ذلكم الشيطن يخوّف أولياءه فلاتخافوهم و خافون...‌.[13] ‌‌آل‌عمران‌(3)‌172‌و‌173‌و‌175
45. دلدارى و تسكين‌بخشى خدا به مؤمنان با بيان برترى‌شان بر كافران:
و لاتهنوا ولاتحزنوا و أنتم الاعلون إن كنتم مّؤمنين‌ * إن يمسَسكم قرح فقدمسّ القوم قرح مّلثه و تلك الايّام نداولها بين النّاس...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌139‌و‌140

آرامش‌بخشى به هارون(عليه السلام)

46. آرامش دادن خدا به هارون(عليه السلام) هنگام برگزيدن وى و موسى(عليه السلام)براى انجام رسالت:
اذهب أنت و أخوك بـايتى و لا تنيا فى‌ذكرى‌ * قالا ربّنا إنّنا نخاف أن يفرط علينا‌أو أن يطغى‌ * قال لا تخافا إنّنى‌معكما...‌. ‌‌طه‌(20)‌42‌و‌45‌و‌46

آرامش به دنيا

47. آرامش يافتن به مظاهر فريبنده دنيا، عامل گرفتار شدن به آتش دوزخ:
إنّ الّذين لايرجون لقاءنا و رضوا بالحيوة الدّنيا و اطمأنّوا بها...‌ * أولئك مأويهم النار...‌. ‌‌يونس‌(10)‌7‌و‌8
48. آرامش يافتن به دنيا زمينه‌ساز اعمال ناروا:
إنّ الّذين لايرجون لقاءنا و رضوا بالحيوة الدّنيا و اطمأنّوا بها...‌ * أولئك مأويهم النار بما كانوا يكسبون. ‌‌يونس‌(10)‌7‌و‌8

آرامش بهشتيان

49. آرامش خاطر بهشتيان از تمام نشدن ميوه‌هاى بهشتى و مضرّات آن‌ها:
يدعون فيها بكلّ فـكهة ءامنين. ‌‌دخان‌(44)‌55
50. بهشتيان، فارغ از هر دغدغه و نگرانى:
لايحزنهم الفزع الأكبر وتتلقّيهم الملـئكة هـذا يومكم الّذى كنتم توعدون. ‌‌انبياء‌(21)‌103
51. سپاس بهشتيان به درگاه خدا براى بهره‌مندى از نعمت آرامش در بهشت:
جنّت عدن يدخلونها...‌ * و قالوا الحمد لله الذى أذهب عنّا الحزن...‌ * الذى أحلّنا دار المقامة من فضله لايمسّنا فيها نصب و لايمسّنا فيها لغوب. ‌‌فاطر‌(35)‌33‌-‌35
52. عبرت‌آموزان از آيات خدا، بهره‌مند از آرامش در پيشگاه ربوبى در بهشت:
...قد فصّلنا الأيت لقوم يذّكّرون‌ * لهم دار السّلم عند ربّهم...‌.[14] ‌‌انعام‌(6)‌126‌و‌127

آرامش خانواده

53. زن و شوهر، سبب عفاف و آرامش يك‌ديگر:
...نسائكم هنّ لباس لكم و أنتم لباس لهنّ...‌.[15] ‌‌بقره‌(2)‌187
54. زن، سبب سكون شوهر و آرامش وى:
هو الذى خلقكم من نفس وحدة و جعل منها زوجها ليسكن إليها...‌. ‌‌اعراف‌(7)‌189
و من ءايته أن خلق لكم من أنفسكم أزوجا لتسكنوا إليها...‌. ‌‌روم‌(30)‌21
55. سكون و آرامش در خانواده از آيات الهى و شايسته تفكّر:
و من آياته أن خلق لكم من أنفسكم أزواجا لتسكنوا إليها...إن فى ذلك لايات لقوم يتفكرون. ‌‌روم‌(30)‌21
56. آرامش خانواده و پايدارى آن در پرتو مودّت و مهربانى:
ومن ءايـته أن خلق لكم مّن أنفسكم أزوجا لّتسكنوا إليها وجعل بينكم مّودّة ورحمة إنّ فى ذلك لأيـت لّقوم يتفكّرون. ‌‌روم‌(30)‌21

آرامش خانواده نوح(عليه السلام)=>همين مدخل، آرامش نوح(عليه السلام)

آرامش در آخرت

57. آرامش و سعادت آخرتى، عاقبت اولياى خدا:
ألا إنّ أولياء الله لاخوف عليهم و لا هم يحزنون‌ * لهم البشرى فى الحيوة الدّنيا و فى الأخرة...ذلك هو الفوز العظيم. ‌‌يونس‌(10)‌62‌و‌64
نيز=>همين مدخل، آرامش در قيامت

آرامش در سختى

58. تابوت بنى‌اسرائيل، باعث آرامش آنان در دشوارى جنگ:
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم...‌.[16] ‌‌بقره‌(2)‌248
59. نزول آرامش الهى بر پيكارگران اُحد به دنبال هجوم پى در پى اندوه‌ها:
إذ تصعدون ولاتلو ن على أحد والرّسول يدعوكم فى أخريكم فأثـبكم غمّا بغمّ لّكيلا تحزنوا على ما فاتكم ولا مآ أصـبكم واللّه خبير بما تعملون‌ * ثمّ أنزل عليكم من بعد الغمّ أمنة نعاسا يغشى طائفة منكم...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌153‌و‌154
60. راه نيافتن هيچ‌گونه تزلزلى در قلب گروهى از مؤمنان مكّه، به رغم فشارها و سختى‌ها:
من كفر بالله من بعد إيمنه إلاّ من أكره و قلبه مطمئن بالايمن...‌.[17] ‌‌نحل‌(16)‌106
61. آرامش روحى يافتن مجاهدان در جنگ بدر با نزول باران:
إذ يغشّيكم النعاس أمنة منه و ينزّل عليكم من السماء ماء...و ليربط على قلوبكم و يثبّت به الأقدام. ‌‌انفال‌(8)‌11
62. آرامش يافتن مجاهدان در جنگ بدر بر اثر خوابى سبك:
إذ يغشّيكم النعاس أمنة منه و ينزّل عليكم من السماء ماء...و ليربط على قلوبكم و يثبّت به الأقدام.[18] ‌‌انفال‌(8)‌11
63. نزول آرامش بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) و مؤمنان در جنگ حنين از جانب خدا:
لقد نصركم الله فى مواطن كثيرة و يوم حنين اذ أعجبتكم كثرتكم فلم تغن عنكم شيئا و ضاقت عليكم الأرض بما رحبت...‌ * ثم ّأنزل الله سكينته على رسوله و على المؤمنين...‌. ‌‌توبه‌(9)‌25‌و‌26
64. نزول آرامش بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) در وضعيّت سخت غار ثور از جانب خدا:
...إذ أخرجه الّذين كفروا ثانى اثنين إذ هما فى الغار إذ يقول لصحبه لا تحزن إنّ الله معنا فأنزل الله سكينته عليه...‌. ‌‌توبه‌(9)‌40
65. آرامش يافتن پيامبر(صلى الله عليه وآله) به رغم آزارهاى مشركان با بيان اخبار و قصه‌هاى انبياى گذشته از سوى خداوند:
و اصبر فإنّ الله لايضيع أجر المحسنين‌ * و‌كلاّ نقصّ عليك من أنباء الرسل ما نثبّت به فؤادك...‌. ‌‌هود‌(11)‌115‌و120
66. رهايى نوح(عليه السلام) و خانواده‌اش از غمى جانكاه و آرامش يافتن آنان:
و نوحا إذ نادى من قبل فاستجبنا له فنجّينه و أهله من الكرب العظيم. ‌‌انبياء‌(21)‌76
و لقد نادينا نوح فلنعم المجيبون‌ * و نجّينه و‌أهله من الكرب العظيم.[19] ‌‌صافات‌(37)‌75‌و‌76
67. رهايى موسى(عليه السلام) از اندوهى سخت و آرامش خاطر يافتن او:
و لقد مننّا على موسى و هرون‌ * و نجّينهما و قومهما من الكرب العظيم. ‌‌صافات‌(37)‌114‌و‌115
68. رهايى هارون(عليه السلام) از اندوهى سخت و آرامش يافتن وى:
و لقد مننّا على موسى و هرون‌ * و نجّينهما و قومهما من الكرب العظيم. ‌‌صافات‌(37)‌114‌و‌115
69. رهايى بنى‌اسرائيل از اندوهى سخت و آرام‌گرفتن آنان:
و لقد مننّا على موسى و هرون‌ * و نجّينهما و قومهما من الكرب العظيم. ‌‌صافات‌(37)‌114‌و‌115
70. آرامش يافتن مادر موسى(عليه السلام) در وضعيّت سخت حكومت فرعونيان پس از دريافت وعده الهى به رهايى موسى(عليه السلام) از دست فرعونيان:
و أوحينا إلى أمّ موسى أن أرضعيه فإذا خفت عليه فألقيه فى اليمّ و لاتخافى و لاتحزنى إنّا رادّوه إليك...‌ * و أصبح فؤاد أمّ موسى فرغا إن كادت لتبدى به لو لا أن ربطنا على قلبها...‌.[20] ‌‌قصص‌(28)‌7‌و‌10
71. آرامش داشتن مؤمنان مدينه در غزوه احزاب به رغم ناگوارى‌ها:
أشحّة عليكم فإذا جاء الخوف رأيتهم ينظرون إليك تدور أعينهم كالّذى يغشى عليه من الموت...‌ * ولمّا رءا المؤمنون الأحزاب قالوا هـذا ما وعدنا اللّه ورسوله وصدق اللّه ورسوله وما زادهم إلاّ إيمـنا وتسليما. ‌‌احزاب‌(33)‌19‌و‌22




[1]. التحقيق فى كلمات القرآن.
[2]. همزه استفهام در «أو لم» تقريرى است و بر نعمت بودنِ امنيّتِ جانى دلالت مى‌كند.
[3]. در شأن نزول اين آيه، آورده شده است: گروهى از مؤمنان، در مكّه تحت فشار شديد قرار گرفتند تا از اسلام دست بردارند. آن‌ها در ظاهر و از روى اكراه كلمات كفرآميز بر زبان جارى كردند; ولى به ايمان و اسلام خويش وفادار بودند. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[4]. منظور از «نفس واحدة» آدم(عليه السلام) و مقصود از «زوجها» حوّا مى‌باشد. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[5]. ترس و اندوه، دو حالت روانى و بر هم زننده آرامش‌ند. نفى آن دو از اولياى خدا، مساوى با حصول آرامش و بر‌طرف شدن اضطراب از آن‌ها است.
[6]. از امام رضا(عليه السلام) روايت شده كه شاكيان دو فرشته بودند. (عيون‌اخبارالرضا، ج1، ص194، ح1)
[7]. مفسران شأن نزول آيه را در رابطه با جنگ بدر دانسته‌اند. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[8]. تفاسير، آيات فوق را ارتباط با مجاهدان جنگ اُحد دانسته‌اند. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[9]. تفاسير، آيات فوق را ارتباط با مجاهدان جنگ اُحد دانسته‌اند. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[10]. به قرينه اين‌كه خداوند به پيامبر(صلى الله عليه وآله) سفارش كرده است در برابر مؤمنان فروتن باشد، افرادى كه در اين آيه سفارش شده است تا پيامبر(صلى الله عليه وآله)به اموال و امكاناتشان چشم ندوزد، كافرانند.
[11]. مريم(عليها السلام) از اين‌كه در ميان قومش، انسان رشيد صاحب فراستى را نمى‌يافت كه كيفيّت باردار شدنش را به سهولت بپذيرد، نگران بود و در پى اين نگرانى، نوزادش عيسى(عليه السلام) و بنا به قولى جبرييل(عليه السلام)، او را دلدارى داده، آرامش بخشيد. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[12]. اين برداشت بر اين مبتنى است كه بيش‌تر اوقات، «ترس» منشأ اضطراب است و با از بين رفتن آن، اضطراب بر طرف شده، جاى خود را به آرامش مى‌دهد.
[13]. طبق شأن نزول، مقصود از كسانى كه به آن‌ها زخم و جراحت رسيد (اصابهم القرح)، مجاهدان غزوه اُحد هستند. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[14]. منظور از «دارالسلام» بهشت است كه به سبب نبود هيچ‌گونه اضطراب و نگرانى، «دارالسلام» ناميده شده است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[15]. همان‌گونه كه «لباساً» در «جعلنا اللّيل لباسا» (نبأ/10)، به‌قرينه (يونس/67) مى‌تواند به معناى سكون و آرامش باشد، در اين‌جا نيز همين احتمال وجود دارد و صاحب مجمع‌البيان همين معنا را برگزيده است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[16]. از آن‌جا كه سياق آيات درباره جنگ است، مقصود از «سكينه» آرامشى است كه به واسطه حمل تابوت در جنگ براى بنى‌اسرائيل ايجاد شد.
[17]. در شأن نزول آيه آمده است كه گروهى از مؤمنان در مكّه تحت فشار شديد قرار گرفتند تا از اسلام منصرف شوند. آن‌ها در ظاهر و از روى اكراه، كلمات كفرآميز بر زبان جارى كردند; ولى به ايمان و اسلام خويش وفادار بودند. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[18]. «نعاس» به معناى خواب سبك است. (مفردات‌راغب) از سوى ديگر مفسّران آيه فوق را در ارتباط با مجاهدان جنگ بدر دانسته‌اند. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[19]. «كرب» در لغت به معناى غم شديد است. (مفردات‌راغب)، و وصف «عظيم» براى آن بر تأكيد بيش‌تر دلالت دارد.
[20]. «فراغ» ضدّ مشغول بودن است. (مفردات راغب)، و فارغ شدن قلب مادر موسى(عليه السلام) به معناى فارغ شدن از غم و اندوه است كه نتيجه آن آرامش خاطر يافتن او است. (الميزان، ذيل آيه)