امّا تفصيل آنچه فرمودند: "نحن النّعيم" ; آن نعمت عظمى، نعمت نعمتها، حقيقت همه نعمتها و همه نعمتها مائيم: آن حقيقت محدثه آفريده شده از ناحيه مقدّسه الهيّه در هميشه و همه خلقت او يكى بيش نيست كه همان حقيقت اسم "احد" و "واحد" الهى است و حقيقت، باطن و معناى هر حسن و خيرى است كه در عالم تكوين و تشريع تحقق يافته(1) از آفتاب تابان تا ماه فروزان، از خاك زر خيز تا آسمان گوهر ريز ، از دين قويم(2) تا قرآن عظيم(3)، از آيات و بيّنات(4) تا احكام و عبادات(5).

01 عن جابر بن عبدالله قال: قلت لرسول الله صلى الله عليه و آله:اوّل شئ خلق الله تعالى ما هو؟ فقال: نور نبيّك يا جابر، خلقه الله ثم خلق منه كل خير.

(بحارالانوار 57/170 از رياض الجنان)

جابر بن عبدالله گويد از رسول خدا صلى الله عليه و آله پرسيدم:

اولين چيزى كه خداى تعالى آفريد چيست ؟ فرمود: نور پيامبرت اى جابر، آفريد آنرا سپس هر خيرى را از آن آفريد .

عن الهادى عليه السّلام: إن ذكر الخير كنتم أوّله و أصله و فرعه و معدنه و مأواه و منتهاه.

امام هادى عليه السّلام در (زيارت جامعه كبيره) مى فرمايند: اگر از خير ياد شود شما اوّل آن و اصل آن و فرع آن و چشمه آن و مأوا و منتهاى آن مى باشيد.

2. عن الباقر عليه السّلام فى قوله تعالى: "فما يكذّبك بعد بالدّين" قال: الدّين على عليه السلاّم.

(مقدمّة تفسير البرهان/148 به نقل از مناقب)

امام باقر عليه السّلام در مورد كلام خداى تعالى: "فما يكذّبك بعد بالدّين" فرمودند  دين، على عليه السّلام است.

 فى زيارة امير المؤمنين عليه السّلام: يا دين الله القويم.

(مقدمه تفسير البرهان / 148)

 در زيارت امير المؤمنين عليه السّلام مى خوانيم: اى دين استوار خدا.

 فى زيارة صاحب الامر عليه السّلام: السّلام على الدّين المأثور. (مفاتيح الجنان)

در زيارت حضرت صاحب الامر عليه السّلام چنين مى گوئيم: سلام بر دين تشريع شده خدا.

 عن المفضّل أنه كتب الى أبى عبد الله عليه السّلام فجائه الجواب من أبى عبدالله عليه السّلام: أمّا بعد فانّى اوصيك و نفسى بتقوى الله و طاعته، ... الى أن قال عليه السّلام: ثم انّى اخبرك أنّ الدّين و اصل الدّين هو رجل، و ذلك الرّجل هو اليقين و هو الايمان و هو امام امّته و اهل زمانه فمن عرفه عرف الله و دينه و من أنكره أنكر الله و دينه و من جهله جهل الله و دينه و لا يعرف الله و دينه و حدوده و شرائعه بغير ذلك الامام... .

(بحار الانوار 24 / 286 به نقل از بصائر الدرجات)

از مفضل نقل شده كه او نامه اى به امام صادق عليه السلام نوشت پس جواب از امام صادق عليه السلام براى او چنين آمد: امّا بعد، پس بدرستيكه من تو را و خود را به تقوى خداى و اطاعت او سفارش مى كنم... (تا آنجا كه مى فرمايد:) سپس بدرستيكه من ترا خبر ميدهم كه دين و ريشه دين همانا مردى است و آن مرد همان يقين و همان ايمان و او همان امام امت خود و (امام) و اهل زمان خود است. پس كسى كه او را شناخت، خداى و دينش را شناخته و كسى كه او را انكار كرد، خداى و دينش را انكار كرده و كسى كه نسبت به او نادان بود، نسبت به خداى و دينش نادان است. و خداى و دينش و حدود و شرايعش را بغير از آن امام نمى شناسد...

3. " و لقد آتيناك سبعاً من المثانى و القرآن العظيم".

(الحجر/87)

و به راستى، به تو هفت دوگانه و قرآن عظيم را داديم.

عن الباقر عليه السّلام: سبعة ائمة و القائم عليه السّلام.

(معجم احاديث الامام المهدى عليه السّلام 5/205)

امام باقر عليه السلام فرمودند: (مقصود از "سبعاً من المثانى") هفت امام و (مقصود از "قرآن العظيم") قائم عليه السلام هستند.

 فى خطبة امير المؤمنين عليه السّلام: أنا الايمان الذى به كفر و القرآن الذى إيّاه هجر. (مقدّمه تفسير البرهان /265)

امير المؤمنين عليه السّلام فرمودند: منم آن ايمان كه به او كفر ورزيده شد و قرآنى كه به دور انداخته شد.

 عن امير المؤمنين عليه السّلام قال: هذا كتاب الله الصامت و أنا كتاب الله الناطق. (وسائل الشيعه 27/34)

امير المؤمنين عليه السّلام فرمودند: اين، كتاب خاموش خدا است و من، كتاب گوياى خدايم.

4. عن أبى عبدالله عليه السّلام: نحن الآيات و نحن البيّنات.

(بحار الانوار 24/303 به نقل از كنز الفوائد )

حضرت صادق عليه السّلام فرمودند: مائيم آيات (نشانه ها) و مائيم بينات (روشنائيها).

 فى دعاء الندبة: يابن الآيات و البيّنات. (دعاى ندبه)

در دعاى ندبه خطاب به امام عصر عليه السّلام: اى فرزند آيات و بيّنات.

5. عن داود بن كثير قال: قلت لأبى عبد الله عليه السّلام: أنتم الصلاة فى كتاب الله عزوجل و انتم الزكاة و انتم الحج ؟ فقال: يا داود نحن الصّلوة فى كتاب الله عزوجل و نحن الزكاة و نحن الصيّام و نحن الحج و نحن الشهر الحرام و نحن البلد الحرام و نحن كعبة الله و نحن قبلة الله و نحن وجه الله. (بحار الانوار 24/303)

داود بن كثير گفت: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: آيا (حقيقت) نماز و زكات و حج در كتاب خداى عز و جل شمائيد؟ پس آن حضرت فرمودند: اى داود (حقيقت) نماز و زكات و روزه و حج و ماه حرام و بلد حرام (مكه) و كعبه خدا و قبله خدا و وجه خدا در كتاب خداى عز و جل مائيم.

لذا عدم معرفت آن حقيقت، يعنى عدم معرفت به همه حقايق و معارف الهيه و بالملازمه راه نيافتن و دست نيافتن به آنها، يعنى در ظلمت جهل و جاهليت بسر بردن. و همه حقيقت در هر عصرى از ناحيه مقدّسه امام آن زمان و ولىّ آن عصر كه خليفة الله است متجلّى است. و لذا:

 من مات ولم يعرف امام زمانه مات ميتة جاهلية.(بحارالانوار32/331)

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله: هر كه بميرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهليت مرده است.

و پرواضح است كه آن حقيقت الهيه در صورت انسانى كه ناطق است (حجة الله و ولى الله)، افضل و اشرف و اكبر است از بقيه جلوه هاى خود در قالب الفاظ (كتاب الله) و صورت اعمال و آداب (احكام الله) چراكه بقيه در موجوديت و مفيديت خود نيازمند اويند.

 عن امير المؤمنين عليه السلام قال: هذا كتاب الله الصامت و أنا كتاب الله الناطق. (وسائل الشيعه 27/34)

و عنه عليه السلام: مالله آية اكبر منّى. (بحارالانوار 99/140)

براى خداى متعال آيه اى بزرگتر از من نيست.

لذا با ظلم بر ولىّ الله، ظلمت عالمگير مى شود و با قتل او حقيقت در همه جلوه هايش مقتول مى گردد:

 عن أمير المؤمنين عليه السّلام انّه قال يوماً بحذيفة بن اليمان ... فو الذى نفس علىّ بيده، لا تزال هذه الأمة بعد قتل الحسين ابنى فى ضلال و ظلمة و عسفة و جور و اختلاف فى الدين ... .(بحار الانوار 28/70)

از امير المؤمنين عليه السلام نقل شده كه ايشان روزى به حذيفه يمانى فرمودند: ... پس قسم به كسى كه جان علىّ در دست اوست اين امت بعد از كشتن پسرم حسين دائما در گمراهى و تاريكى و گمگشتگى و ستم و اختلاف در دين خواهند بود...

 عن أبى عبد الله عليه السّلام: لمّا ضرب الحسين بن على عليهما السّلام بالسيف ثمّ ابتدر ليقطع رأسه نادى مناد من قبل ربّ العزه تعالى من بطنان العرش: ألا ايّتها الامّة المتحيرّة الظّالمة بعد نبيّها لا وفّقكم الله لأضحى و لا فطر. ثمّ قال ابو عبدالله عليه السّلام لاجرم و الله ما وفّقوا و لا يوفّقون ابداً حتّى يقوم ثائر الحسين عليه السّلام. (امالى الصدوق/168)

از امام صادق عليه السلام نقل شده كه ايشان فرمودند: هنگاميكه حسين بن على عليهما السلام به شمشير كشته شد سپس براى  بريدن سرش پاى پيش گذاشته شد ندا دهنده اى از طرف خداى عزيز متعال از ژرفاى عرش ندا داد: آگاه باشيد، اى امتى كه بعد از پيامبرش سرگردان و ستمگر بوده ايد! خداى شما را بدرك ]عيد[ قربان و فطر موفق نخواهد فرمود. سپس امام صادق عليه السلام فرمودند: و باين دليل است كه بخداى قسم كه ]اين امت[ توفيق  ]درك قربان و فطر را [نداشته و نخواهند داشت مگر زمانى كه منتقم خون امام حسين عليه السلام قيام فرمايد.

 و امام زمان صلوات الله عليه در زيارت ناحيه مقدسه خطاب به امام حسين عليه السلام مى فرمايند:

فالويل للعصاة الفسّاق، لقد قتلوا بقتلك الاسلام و عطّلوا الصّلاة و الصّيام و نقضوا السّنن و الاحكام و هدموا قواعد الايمان و حرّفوا آيات القرآن و هملجوا في البغى و العدوان.

پس واى بر سركشان هرزه دراى گنهكار! كه به كشتنت اسلام را كشتند و نماز و روزه را بيهوده و مهمل گذاردند و سنت ها و احكام را شكستند و نقض كردند و پايه هاى ايمان را نابود كردند و آيات قرآن را تحريف كردند و در ستم و دشمنى سخت پيش تاختند.

 عن الحلبى قال: قال لى أبو عبدالله عليه السّلام: لمّا قتل الحسين عليه السّلام، سمع أهلنا قائلاً بالمدينة يقول: اليوم نزل البلاء على هذه الاّمة فلا ترون فرحاً حتّى يقوم قائمكم فيشفى صدوركم و يقتل عدوّكم و ينال بالوتر او تاراً... .(كامل الزيارات /351)

حلبى گفت: امام صادق عليه السلام فرمودند: هنگاميكه امام حسين عليه السلام به قتل رسيد، خاندان ما در مدينه شنيدند كه گوينده اى مى گفت: امروز بر اين امت بلا نازل شد پس روى فرح و شادى را نخواهند ديد تا هنگاميكه قائم شما قيام كند پس سوز سينه هاتان شفا يافته و دشمنانتان كشته گشته و انتقام خون آن مظلوم گرفته شود... .

و عجب زمانه ايست زمانه ما كه حاصل مظلوميت و مقتوليت و مسموميت رسول اكرم و اميرالمؤمنين و اهل بيت آندو را صلوات الله عليهم اجمعين، احياء دين معنى مى كنند! ببين تفاوت ره از كجاست تا به كجا!

و در اثر شدت جور و ستم، او، صاحب آن حقيقت الهيه، غيبت اختيار مى كند; "غيبت " جلوه جامع و اتم و اكمل محروميت از معرفت و لذا مبتلا شدن به لوازم نكبت بار آن است.

نكبت غيبت بشدتى است كه حتى معناى غيبت و لوازم و نتايج آن فهم نمى شود; گمان عمومى بر اينست كه "غيبت" فقط ديده نشدن حضرتش مى باشد و لا غير.

آثارى از محنت و نكبت ايّام غيبت:

01 اصول دين ; اصول زندگى است، اصول حياة طيّبه، اصول زندگى مرضّى حق و موافق خلقت و فطرت انسان. امّا از حقيقت آن اصول نه از تاك نشان مانده و نه از تاك نشان :

ـ توحيد ; معرفت الله است ولى چگونه؟! حقيقت آن پنهان ولى مدّعيان فراوان: مدّعيان مهدويّت و نيابت و پيران و اقطاب طريقت.

معرفتى كه فطرى خلائق است و به كمترين تذكر شكفته مى شود در نُه توى ظلمت ايّام چنان مورد غفلت واقع شده و از يادها رفته و گم گشته كه گوئيا از اوّل چنين بوده:

 "قل انظروا ماذا فى السموات و الأرض و ما تغنى الآيات و النّذر عن قوم لا يؤمنون ". (يونس /101)

بگو بنگريد كه در آسمانها و زمين چيست و نشانه ها و هشدارها، گروهى را كه ايمان نمى آورند سود نمى بخشد. در حاليكه عقل و نقل حاكم بر خلاف آنست:

 عن زراره عن أبى عبدالله عليه السّلام فى قوله عزّوجل: " فطرة الله الّتى فطر النّاس عليها"

قال: فطرهم على التوحيد. (توحيد الصدوق /329)

زراره گويد از امام صادق عليه السّلام در مورد كلام خداوند عزوجل: "فطرة الله التى النّاس عليها" سؤال نمودم. فرمودند: آنان را بر توحيد خلق فرمود.

ـ نبوّت ; معرفت نبىّ الله و رسول الله است. رسولى كه آدم بين آب و گل بوده و او رسول بوده:

 عن رسول الله صلى الله عليه و آله: كنت نبيّاً و آدم بين الماء و الطيّن. (بحار الانوار 16/ 402 به نقل از مناقب)

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمودند: من نبى بودم و آدم ميان آب و گل بود.

يعنى اين منصب هميشگى او در خلقت حق متعال بوده و خواهد بود، از اوّل خلقت تا ابد آن. لذا در نماز بعنوان حقيقتى حىّ و حاضر بامر حق تعالى بر او به عنوان شخص حاضر سلام بايد داد; "السّلام عليك ايّها النّبى و رحمة الله و بركاته". ولى اگر سراغ ايشان را از ما بگيرند نشان او را پانزده قرن پيش داريم و نه در حيات حاضر و حاضر در حيات. او به نص كلام خداى متعالى أولى بالمؤمنين است:

 " النبى أولى بالمؤمنين من أنفسهم ". (الاحزاب / 6)

پيامبر صلى الله عليه و آله اولى به مؤمنين است از خودشان .

يعنى حضور او در مؤمنين و تصرّف او در ايشان بيش از حضور و تصرّف آنان در خود است.

آيا نزد ما تلقى از ايشان بدينگونه است ؟!

او خاتم الانبياء و المرسلين است، لذا هيچ جانشينى از جانشينان بحقّ او، او را از مقامات و شئوناتش منعزل نمى كند و يكى از آن مقامات انذار است:

 " انما انت منذر ". (الرعد / 7 و النازعات / 45)

همانا تو هشدار دهنده و هشيار كننده اى.

آيا ما حقيقتاً در اين ارتباط واقع هستيم؟ آيا ما حقيقتاً بيدار و هشيار بايشانيم؟

عمر گرانمايه بدان صرف شد  *** تا چه خورم صيف و چه پوشم شتا

ظلمت غفلت بجاى بيدارى و هشيارى چنان حاكم است كه كسى نمى داند از كجا آمده و به كجا رهسپار است و خود كيست ؟

ـ امامت; جانشينى بلا فصل و بحق او از آن امير المؤمنين على بن ابيطالب سلام الله عليه است ; از اول خلقت، از آن هنگام كه رسول الله، رسول الله بوده، وجود مقدس امير المؤمنين نيز امير المؤمنين و خليفه رسول رب العالمين بوده است. اين لقب آسمانى و هميشگى و منحصر بايشان بوده و خواهد بود:

 عن خالد بن يزيد عن أبى جعفر عليه السّلام قال: لو أنّ جهّال هذه الامّة يعلمون متى سمّى علىّ امير ألمؤمنين لم ينكروا و لايته و طاعته. قلت: متى سمّى امير المؤمنين ؟ قال: حيث اخذ الله ميثاق ذرّية آدم. كذا نزل به جبرئيل على محمّد صلى الله عليه و آله و "اذ اخذ ربّك من بنى آدم من ظهورهم ذرّيتهم و اشهدهم على انفسهم ألست برّبكم" و أنّ محمّداً رسولى و أنّ عليّاً أمير المؤمنين ؟ قالوا: بلى، ثم قال أبو جعفر عليه السّلام: و الله لقد سمّاه الله باسم ما سمّى به احد قبله . (بحار الانوار 37/311)

از خالد بن يزيد نقل شده كه او از امام باقر عليه السلام نقل كرد كه ايشان فرمودند: اگر نادانان اين امت مى دانستند كه كى على ]عليه السلام[، امير المؤمنين ناميده شد، ولايت و اطاعت او را انكار نمى كردند. گفتم: چه وقت ايشان امير المؤمنين ناميده شد؟ فرمودند: هنگاميكه خداى از فرزندان آدم پيمان گرفت و بدينسان جبرئيل آنرا به محمّد صلّى الله عليه و آله نازل كرده:" و هنگاميكه پروردگارت از بنى آدم از پشت آنان; فرزندانش را گرفت و آنان را شاهد بر خودشان قرار داد كه آيا من پروردگار شما نيستم؟" اينكه محمّد رسول من و اينكه علىّ امير المؤمنين نيست؟ گفتند: آرى. سپس امام باقر عليه السلام فرمودند: بخدا قسم بتحقيق خداى او را به نامى ناميد كه قبل از او كسى را به آن نناميده بود.

 عن أبى الحسن الثالث عن آبائه عن عليّ عليهم السّلام قال: قال رسول الله صلى الله عليه و آله: لمّا أسرى بى إلى السّماء كنت من ربّى كقاب قوسين أو أدنى فأوحى إلىّ ربّى ما أوحى. ثم قال: يا محمّد إقرأ على علىِّ بن أبيطالب عليه السّلام أمير المؤمنين فما سمّيت به أحداً قبله و لا أسمّى بهذا أحداً بعده. (بحار الانوار 37/290)

على  عليه السلام فرمودند: رسول الله صلّى الله عليه و آله فرمودند: هنگاميكه من براى معراج به آسمان برده شدم و به جائى رسيدم كه از سر دو كمان نيز نزديكتر به پروردگارم بودم پس پروردگارم بمن وحى فرمود آنچه را كه وحى فرمود، سپس فرمود: يا محمد! على بن ابى طالب عليه السلام را امير المؤمنين بخوان، كه قبل از او كسى را به اين، نناميده و هيچ كس را بعد از او باين، نخواهم ناميد.

ولى اگر سراغ ايشان را از ما بگيرند آيا او را همچون رسول الله صلى الله عليه و آله در پانزده قرن پيش و در دور دست تاريخ، يعنى دور از خود نشان نخواهيم داد؟ او چه حضورى و امارتى در ما و زندگى ما دارد؟ و آيا اين خود نشان از رخت بر بستن ايمان از مسلمان معاصر نيست؟ همين بيان را در جانشينان حضرتش يكى بعد از ديگرى تسّرى دهيد: آنان حجة الله اند(1) ولىّ الله اند(2)، يعنى هميشه چنينند، يعنى موت و حيات ، غيبت و ظهور دائر مدار هدايت و امامت و ولايت آنان نيست. آنان در هر حال حجّت و هادى(3)و دليل و ولىّ حق تعال هستند. ولى آيا در حيات كنونى و زندگى امروزى، ما به هدايت و دلالت و امامت و ولايت آنان راه مى سپاريم يا به خود؟

01 عن أبى الحسن الهادى عليه السّلام: و حجج الله على اهل الدنيا و الآخرة و الاولى .(زيارت جامعه كبيرة)

(شما اهل بيت) حجتهاى خدا بر اهل دنيا و آخرت و مخلوقات قبل از اينان مى باشيد.

02 قال الامام العسكرى عليه السّلام: قال الحسن بن على بن ابيطالب عليه السّلام: نحن اولياء الله المخلصون ... .

(بحار الانوار 17/220)

03 عن أبى عبدالله عليه السّلام قال: بليّة الناس عظيمة إن دعوناهم لم يجيبونا و إن تركناهم لم يهتدوا بغيرنا.

(بحارالانوار 23/99 به نقل از امالى شيخ صدوق)

از امام صادق عليه السلام نقل شده كه ايشان فرمودند: مردم به بلاى بزرگى گرفتارند; اگر ما آنان را دعوت كنيم، اجابت نمى كنند و اگر آنان را رهايشان كنيم بجز، بما هدايت نمى يابند،(امكان هدايتى برايشان نيست).

دقت و توجه شود عمل به قول معصوم و امام غير از عمل به خود او و زيستن با اوست; اولى جز اندكى از امر دومى است.

ـ و امّا عدل ; خلاصه همه مطالب و معارف در ذيل "عدل" معرفت النفس است; مدار گفتگو در "توحيد"، خداى سبحان و صمد است و در "عدل " انسان قادر و مختار.

نفسى كه به تعليم خداى متعال حامل همه علوم و معارف الهّيه است و لكن امروزه:

" نسوا الله فأنسيهم أنفسهم". (الحشر / 19)

خداى را فراموش كردند و خداى هم  آنان را نسبت به خودشان فراموشانيد.

چه كسى خبر از خود دارد ؟ فضاحت ادّعاى خلاف اين مدّعا بسادگى قابل اثبات است .

ـ و امّا معاد ; از مسلّميات اعتقادى ما مخلوق بودن و لذا وجود فعلى بهشت و جهنم است(1) و لذا قرآن از حضور فعلى مومنين در بهشت(2) و احاطه فعلى جهنّم به كافرين ياد مى كند(3):

01 عن الهروى قال: قلت للرّضا عليه السّلام: أخبرنى عن الجنّة و النّار أهما مخلوقتان ؟

فقال: نعم، و إن رسول الله صلى الله عليه و آله قد دخل الجنه و رأى النّار لمّا عرج به الى السماء ... .

(بحار الانوار 8/284 به نقل از عيون أخبار الرضا)

از هروى نقل شده كه گفت: به امام رضا عليه السلام عرض كردم: از بهشت و آتش برايم خبر دهيد كه آيا آندو (امروزه) مخلوق هستند؟

فرمود : بله، و بدرستيكه رسول الله صلى الله عليه و آله هنگاميكه به آسمان عروج داده شدند به بهشت وارد شده و آتش را ديدند.

02 "و اما من  خاف مقام ربه و نهى النفس عن الهوى فان الجنة هى الماوى". (النازعات /40)

و اما آنكه از مقام پروردگارش بهراسد و خويش را از اينكه ميلى و خواسته اى داشته باشد باز بدارد، جنت جايگاه اوست (هم اكنون و نه فقط در آخرت).

03 و إنّ جهنم لمحيطة على الكافرين". (العنكوبت /54)

و اين حقيقتى است كه جهنم قطعاً (هم اكنون) احاطه بر كافران دارد.

و راستى امروزه زندگى كنونى، با وجود دين حق الهى، در بهشت مى گذرد يا در جهنم ؟ امنيت و سعادت و حلاوت و شعف بر آن حاكم است يا اضطراب و دلهره و تلخى و دربدرى و نگرانى ؟

ـ و اما فروع دين ; آيا نمازها معراج هستند ؟ يعنى سبب معرفة الله و يافتن ولىّ الله، از خود رستن و باو پيوستن؟

و رسول اكرم صلّى الله عليه و آله فرموده اند: " الصلاة ميزان...". (بحار الانوار 84/264 به نقل از دعائم الاسلام)

نماز وسيله سنجش است...

و بدينگونه است چند و چون وضعيت حاضر بقيّه عناوين عبادى، و بدينگونه است مايه و نماى زندگى در غيبت ; كه غيبت حق و صاحب حق است; يعنى غيبت معرفت و حقيقت .

ـ قرآن ; كلام الله است و حاوى همه علوم و معارف الهيه. ولى جالب است مشهورترين و معروفترين آيه از آن كه "بسم الله الرّحمن الرّحيم" است، "بنام خداوند بخشنده مهربان " معنى مى شود و كسى نيست بگويد كه اصلاً معنى "الله" "خدا" نيست . و معنى ديگر كليد واژه هاى قرآنى مانند: "تقوى"، "ايمان" - كه به صريح قرآن كليد نيل به همه كمالات و مقامات الهيه اند - "پرهيز كردن " و يا "ترسيدن " و "باور كردن " نيستند.

و اينهمه كه گفته شد، گوشه اى از معنى حديث شريف ذيل است:

 قال رسول الله صلى الله عليه و آله: سيأتى على أمّتى زمان لا يبقى من القرآن إلاّ رسمه و لا من الاسلام إلاّ إسمه.

(ثواب الاعمال /252)

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: زمانى بر امّت من خواهد آمد كه از قرآن مگر رسمى و از اسلام مگر اسمى باقى نمى ماند.

ظلمت غيبت چنان است كه غفلت عين بيدارى، جهالت عين علم، تاريكى عين روشنائى و مردگى عين زندگى قلمداد مى شود ; زندگى ها به حيرت و حسرت مى گذرد. ظلمت چنان است كه حتى خود غيبت نيز فهم نمى شود. غيبتى كه با همه وجود ، ما و زندگى ما را در برگرفته است. جائيكه فهم چنين واقعيت خشنى گم شده است و ديده نمى شود چه انتظارى براى فهم ظهور مى توان داشت ؟ تلقى عمومى از ظهور، ظهور مردى است الهى كه با احكامى درست و قدرتى نافذ و شمشيرى آخته خواهد آمد. براستى تصويرى چنين خشن چه اشتياق و انتظارى را در دلها ايجاد مى كند ؟; اصلاح با زور و خشونت! چنين تصورى با صريح دلالت عقل و نقل در مورد انسان قادر مختار و اصلاح او سازگارى ندارد.

حاشا كه قصد انكار آن در مواجهه با مزاحم و مجرم ملعون خدا و رسول خدا و ولىّ خدا بوده باشد كه البته در آن عملكرد نيز همان خشونت، آغشته به رحمت است كه زيبنده ساحت قدس ولىّ اللّهى مى باشد كه رحمةً للعالمين است:

 در حديث قدسى لوح مى فرمايند:

"... و اكّمل ذلك بابنه م ح م د رحمةً للعالمين...".(الكافى 1/527)

 ... و اينرا كامل كنم (امامان را ) به فرزندش م ح م د كه رحمت بر عالميان است ... .

 السلام عليك ... الغوث والرّحمة الواسعة...".(زيارت آل يس)

آنچه از دين مانده است فقط صورتى از آن است كه آنهم به بذل جُهد و جان فقهاست رحمة الله عليهم .

- تدّين ; جهت قيام به وظيفه بندگى است و حاصل آن نيل به معرفت حقايق الهيه:

ذيل آيه: "ما خلقت الجن و الانس الاّ ليعبدون ".(الذاريات /56)

جن و انس را نيافريدم مگر براى اينكه عبادت نمايند، تحقق اين امر را موكول به معرفت هر كسى، امام زمان خودش قرار داده اند:

 عن أبى عبدالله عليه السّلام قال: خرج الحسين بن على عليهما السّلام على اصحابه فقال: أيها الناس، إنّ الله جلّ ذكره ما خلق العباد الاّ ليعرفوه فاذا عرفوه عبدوه فاذا عبدوه استغنوا بعبادته عن عبادة من سواه. فقال له رجل: يابن رسول الله بأبى انت و امّى فما معرفة الله ؟ قال: معرفة أهل كل زمان امامهم الّذى يجب عليهم طاعته.(علل الشرائع /56 )

از امام صادق عليه السلام نقل شده كه ايشان فرمودند: حضرت حسين بن على عليهما السلام بر اصحاب خود خارج شده پس فرمودند: اى مردم! بدرستيكه خداى جلّ ذكره بندگان را خلق نفرمود مگر اينكه اورا بشناسند، پس هنگاميكه او را شناختند بندگى و عبادتش كنند، پس هنگاميكه اورا عبادت و بندگى كردند از عبادت و بندگى غير او بى نياز شوند.

پس مردى به ايشان گفت: اى پسر پيغمر خدا! پدر و مادرم فدايتان باد! معرفت خداى چيست؟

فرمود: معرفت اهل هر زمانى است، امامشان را كه اطاعت او بر ايشان واجب است.

و بلاى غيبت، غفلت از معرفت ولى الله است. لذا در كوران نكبت غيبت هم اين از دست رفته وهم آن بدست نيامده. و إلى الله المشتكى.

و اين است گوشه اى از معناى حديث شريف:

من مات و لم يعرف امام زمانه مات ميتة جاهلية.

(المناقب 1/246)

حضور جهل و ظلمت در غياب معرفت ولى الله و امام زمان صلوات الله عليه به غيبت او، كه غيبت معرفت اوست عالمگير مى شود و لذا جهت خلاصى از حضور ظلمت جهالت بدنبال همان معرفت گمشده در تلاش بايد بود .

قرآن مجيد، ولايت و هدايت الهيه را از آنِ كسانى مى داند كه: "يؤمنون بالغيب" اند.

 " ذلك الكتاب لا ريب فيه هدىً للمتقّين. الذين يؤمنون بالغيب...". (البقره /2و3)

اين كتاب كه شكى در آن نيست هدايتى است براى متقين. همانان كه ايمان به غيب دارند ...

 امام صادق عليه السّلام فرموده اند: الغيب فهو الحجّة الغائب. (تفسير البرهان 1/53)

غيب ; پس او، همان حجّت غايب است.

آنان، آن  غيب را در خود پذيرا هستند و براى او در موطن نفس خود با ايجاد امنيت و محبّت، پايدارى و استقرار ايجاد مى كنند .

يعنى رستن از اين چرخه منحوس و پيوستن به آن تعالى ميمون در گرو هماهنگى با آن حقيقت است در موطن نفس ; دل يكدله شدن با او. و يكدلى بجز به محبّت و التزام به آن كه اطاعت محبوب است، حاصل نميشود كه گفت: عاشقان كشتگان معشوقند.

ـ معرفت اساس ايمان است ; هيچ عملى بدون شناخت، مستقيم نميشود و صحيح ادا نمى گردد، و هيچ عملى بدون بكار بستن روش درست و لازم متحقق نمى گردد:

 عن امير المؤمنين على عليه السّلام: ما من حركة إلاّ و أنت محتاج فيها إلى معرفة. (تحف العقول /165)

از امير المؤمنين على عليه السلام نقل شده كه ايشان فرمودند: هيچ حركتى نيست مگر آنكه تو در انجام آن نيازمند به معرفتى.

و اين مجموعه تلاشى است براى تذكر به بعضى از روشهاى نيل به معرفت و ولايت ولىّ عصر صلوات الله عليه كه بى او سعادت از دنيا و عقبى رخت مى بندد. و واضح است كه هر تلاشى بدون رعايت روش شناسى مناسب بى ثمر خواهد بود.

در اين مجموعه سعى در ارائه بعضى از روش شناسى هاى نيل به معرفت آن كلمه تامّه الهيّه، ولىّ عصر، امام زمان، حضرت حجّة بن الحسن العسكرى صلوات الله و سلامه عليه و عجل الله تعالى فرجه شده است، اگر چه به اشارت. اميد كه اهل بشارت را مفيد افتد. ان شاء الله تعالى.

و اگر خواننده را سؤال باشد كه چرا روش هاى مورد نظر در آيات و احاديث ارائه شده وضوح ندارد بايد گفت:

l عن مولانا امير المؤمنين على بن ابيطالب عليه الصلوة و السّلام:

إنّ أمرنا صعب مستصعب خشن مخشوشن سرّ مستتر مقنع لا يحمله الاّ ملك مقّرب أو نبىٌّ مرسل أو مؤمن امتحن الله سبحانه قلبه للايمان. (شرح غررالحكم و دررالكلم 2 /550)

امير المؤمنين على بن ابيطالب عليهما السّلام فرموند:

بدرستى كه امر ما سخت سخت يافت شده، درشت سخت درشت، پنهان پوشيده پرده بر آن انداخته شده است. تحمّل نمى كند آن را مگر فرشته مقربى يا پيغمبر مرسلى يا مؤمنى كه خداوند سبحان قلبش را به ايمان امتحان نموده باشد.

 عن أبى عبدالله عليه السّلام قال: قال أبو جعفر عليه السّلام: يابنىّ إعرف منازل الشيعه على قدر روايتهم و معرفتهم، فانّ المعرفة هى الدّراية للرّواية و بالدّرايات للرّوايات يعلوا المؤمن إلى أقصى درجات الايمان، إنّى نظرت فى كتاب لعليّ عليه السّلام فوجدت فى الكتاب: أنّ قيمة كلّ امرىء و قدره معرفته. إنّ الله تبارك و تعالى يحاسب الناس على قدر ما آتاهم من العقول في دار الدنيا. (بحار الانوار 2/184 به نقل از معانى الاخبار)

امام صادق عليه السلام فرمودند كه امام باقر عليه السلام فرمودند: پسرم منزلت و مقام هركدام از شيعيان را از اندازه روايتى (كه از ما نقل مى كنند) و اندازه معرفتى (كه نسبت به آن) دارند بشناس، پس بدرستيكه " معرفت همان فهم روايات است و به فهم روايات است كه مؤمن به بلندترين مرتبه ايمان ارتقاء مى يابد. بدرستيكه من در نامه علىّ عليه السلام مى نگريستم، پس در آن نوشته (اين مطلب را) يافتم: