فصل پنجم: به تسليم كشاندن دشمن در دو جنگ

1. جنگ بنى نضير

بنى نضير كه با مسلمانان پيمان بسته بودند، آهنگ كشتن پيامبرصلى الله عليه وآله كردند. پيامبرخدا كه از خيزش‏هاى پنهان آنان پس از جريان اُحد آگاه شده بود، براى بررسى حقيقت، به سوى دژ آنان حركت كرد و عنوان ظاهرى اين حركت را پرداختِ خون بهاى دو نفر از قبيله بنى عامر قرار داد.
آنان در آستان دژ، به ظاهر از پيامبرصلى الله عليه وآله استقبال كردند و چون پيامبر خدا با يارانش در سايه دژ آرميدند، نقشه قتل پيامبرصلى الله عليه وآله را ترسيم كردند و هنوز در مقدمات اجراى آن بودند كه پيامبر خدا آگاه شد و بى آن كه آنان بفهمند، راه مدينه را پيش گرفت. (1)
اكنون آنان پيمان را شكسته بودند. پيامبرصلى الله عليه وآله پيشنهاد كرد كه خانه‏هاى خويش را وا نهند و از آن ديار بروند؛ اما آنان خيره‏سرى كردند و پيامبرصلى الله عليه وآله هم در ربيع الأوّل سال چهارم هجرى آنان را محاصره كرد (2) و بنا به برخى گزارش‏ها پس از آن‏كه ده نفر كشته دادند، با ذلّت از آن ديار رفتند. (3)

178.الإرشاد: چون پيامبر خدا به بنى نضير رو آورد، آنان را محاصره كرد و خيمه فرماندهى‏اش را در دورترين نقطه دشت متعلّق به بنى حُطَمه بر پا كرد و چون شب در رسيد، مردى از بنى نضير، تيرى به سوى آن [خيمه] پرتاب نمود كه به خيمه اصابت كرد. پس پيامبرصلى الله عليه وآله فرمان داد كه خيمه‏اش را به دامنه كوه، منتقل كنند و مهاجران و انصار، گِردش را گرفتند.
پس چون تاريكى همه جا را فرا گرفت، امير مؤمنان على بن ابى طالب‏عليه السلام را نيافتند. مردم گفتند: اى پيامبر خدا! على را نمى‏بينيم؟ فرمود: «گمان دارم كه در پىِ اصلاح كار شماست».
طولى نكشيد كه على‏عليه السلام، سر يهودى تيرانداز را كه عزورا ناميده مى‏شد، نزد پيامبرصلى الله عليه وآله آورد و آن را پيش حضرت افكند. پيامبرصلى الله عليه وآله به او فرمود: «چگونه اين كار را كردى؟».
گفت: من ديدم كه اين خبيث، گستاخ و نترس است. پس به كمينش نشستم و [با خود] گفتم: نكند كه جرئت كند و در تاريكى شب، در پىِ غافلگير كردن ما باشد كه ديدم با شمشيرِ كشيده و همراه با نُه نفر از ياران يهودى‏اش پيش مى‏آيد. به او حمله كردم و سخت گرفتم تا وى را كشتم و يارانش گريختند و خيلى دور نشده‏اند، و اگر چند نفر با من بفرستى، اميد دارم به آنان دست يابم.
پيامبر خدا ده نفر را با او روانه كرد كه در ميان آنان، ابودجانه سِماك بن خرشه و سهل بن حنيف هم بودند كه پيش از آن كه [آنان] به دژ پناه برند، به آنان رسيدند و همه آنها را كشتند و سرهايشان را نزد پيامبرصلى الله عليه وآله آوردند. ايشان هم فرمان داد كه آنها را در يكى از چاه‏هاى بنى حُطَمه بيندازند و آن [اقدامات]، سبب فتح دژهاى بنى‏نضير شد. (4)

2. جنگ بنى قُرَيظه

179.الإرشاد: چون احزاب و گروه‏هاى مشركان پراكنده شدند و از برابر مسلمانان عقب نشينى كردند، پيامبر خدا به قصد بنى قريظه، دست به كار شد و امير مؤمنان على بن ابى طالب‏عليه السلام را با سى نفر از خزرجيان به سوى آنان فرستاد و به او فرمود: «بنگر كه آيا بنى قريظه دژهاى خود را ترك كرده‏اند؟».
على‏عليه السلام، چون به نزديك ديوارهايشان رسيد، از آنان دشنام شنيد. پس به سوى پيامبرصلى الله عليه وآله بازگشت و حضرت را باخبر كرد. پيامبر خدا فرمود: «رهايشان كن كه خداوند، [ما را] بر آنها چيره مى‏كند. كسى كه تو را بر عمرو بن عبد وُد چيره كرد، تنهايت نمى‏گذارد. پس بِايست تا مردم به گِرد تو جمع شوند و تو را مژده باد به يارى الهى كه خداوند، مرا از يك ماه پيش‏تر با افكندن ترسى [در دل آنان] يارى داده است».
على‏عليه السلام مى‏گويد: مردم به گِرد من جمع شدند و حركت كردم تا به ديوارهايشان نزديك شدم. يهوديان از بالا نگريستند و چون مرا ديدند، يكى از آنان فرياد كشيد: قاتل عمرو به سوى شما آمد. و ديگرى گفت: بى‏گمان، قاتل عمرو به شما رو آورد. و برخى از آنها اين را به فرياد به يكديگر مى‏گفتند و خداوند در دل‏هايشان ترس انداخت و شنيدم كه رجزخوانى چنين مى‏خواند:
على، عمرو را كشت/
على، پرنده شكارى را شكار كرد.
على پشت را شكست/
على، كار را استوار ساخت.
على پرده را دريد.
پس گفتم: سپاس، خداى را كه اسلام را چيره ساخت و شرك را در هم كوبيد. آن‏گاه كه قصد بنى‏قريظه كردم، پيامبرصلى الله عليه وآله به من فرمود: «با بركت خدا حركت كن كه خداوند، سرزمين و خانه‏هايشان را به تو وعده داده است». پس با يقين به نصرت خداى حركت كردم تا آن‏كه پرچم را در ميان دژ فرود آوردم. (12)

180.السيرة النبويّة - در ذكر گردن نهادن بنى قريظه به حكم سعد بن معاذ -: على بن ابى طالب‏عليه السلام، در حالى كه [با گروهش] بنى قريظه را محاصره كرده بود، فرياد برآورد: «اى لشكريان ايمان!» و با زبير بن عوّام، پيش آمد و فرمود: «به خدا سوگند، يا آنچه را حمزه نوشيد، مى‏نوشم و يا دژ آنان را مى‏گشايم!».
پس گفتند: اى محمّد! ما به حكم سعد بن معاذ، گردن مى‏نهيم. (13)

پى‏نوشتها:‌