زندگانى حضرت زهرا (عليهاالسلام ) جلد اول
ترجمه و تحقيق از جلد ۴۳ بحارالانوار

علامه محمد باقر مجلسى
مترجم و محقق: محمد روحانى زمان آبادى

- ۶ -

ترجمه : شيخ صدوق در كتاب علل الشرايع از امام باقر عليه السلام روايت كرده كه گفت : حضرت فاطمه عليهاالسلام در روز قيامت ، در مقابل دوازده جهنم توقف خواهد نمود. پس در آن هنگام ميان چشمان هر كسى نوشته مى شود كه كافر است يا مؤ من ، آنگاه به دوستدار فاطمه به دليل گناهانش ‍ امر مى شود كه داخل جهنم گردد، هنگامى كه فاطمه در ميان دو چشم وى مى بيند كه او محب و دوستدار او بوده مى گويد: پروردگار من ، اى آقاى من ، مرا فاطمه ناميدى و وعده دادى كه به وسيله من ، هر كس را كه شيعه من و فرزندانم باشد از آتش نجات دهى ، وعده تو حق است و تخلف نمى پذيرد. سپس خداوند عزوجل مى گويد: راست مى گويى اى فاطمه ! من تو را فاطمه ناميدم و كسى را كه تو را و فرزندانت را دوست داشته و شيعه شما باشد از آتش نجات مى دهم و وعده من حق است و خلف وعده نخواهم كرد، و به اين منظور دستور دادم او را به جهنم ببرند كه تو براى او شفيع شوى و من شفاعت تو را بپذيرم تا مقام و منزلتى كه تو نزد من دارى براى ملائكه و پيامبران و اهل محشر معلوم شود، اكنون دست هر كس را كه در ميان دو چشم او مؤ من نوشته شده باشد بگير و داخل بهشت نما.
38/12 اءمالى الشيخ الطوسى : ⁽²⁵¹⁾ الفحام ⁽²⁵²⁾، عن المنصورى ⁽²⁵³⁾، عن عم اءبيه ⁽²⁵⁴⁾، عن اءبى الحسن الثالث ⁽²⁵⁵⁾، عن آبائه عليهم السلام قال ⁽²⁵⁶⁾: قال رسول الله صلى الله عليه و آله : انما سميت ابنتى فاطمة لان الله عزوجل فطمها و فطم من اءحبها من النار
ترجمه : شيخ طوسى در امالى گويد: رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود:
دخترم به اين جهت فاطمه ناميده شد كه خداوند عزوجل او و دوستدارانش را از آتش جهنم نگاه داشته است .
39/13 معانى الاخبار ⁽²⁵⁷⁾ و علل الشرايع ⁽²⁵⁸⁾: باسناد العلوى ⁽²⁵⁹⁾، عن على عليه السلام : اءن النبى صلى الله عليه و آله سئل : ما البتول ؟ فانا سمعناك يا رسول الله تقول : ان مريم بتول و فاطمة بتول ، فقال صلى الله عليه و آله : البتول التى لم تر حمرة قط اءى لم تحض فان الحيض مكروه فى بنات الانبياء
مصباح الانوار: ⁽²⁶⁰⁾ عن على عليه السلام مثله .
بيان : البتل القطع اءى انها منقطعة عن نساء زمانها بعدم رؤ ية الدم : قال فى النهاية : امراءة بتول منقطعة عن الرجال لا شهوة لها فيهم ، و بها سميت مريم ام عيسى عليه السلام و سميت فاطمة عليهاالسلام البتول لانقطاعها عن نساء زمانها فضلا و دينا و حسبا، و قيل لانقطاعها عن الدنيا الى الله تعالى و نحو ذلك قال الفيروزآبادى
ترجمه : شيخ صدوق از على بن ابى طالب عليه السلام روايت كرده :
از رسول خدا سؤ ال شد: بتول يعنى چه اى رسول خدا؟ همانا از تو شنيده ايم كه گفته اى مريم و فاطمه هر دو بتول هستند.
پيامبر فرمود: بتول آن زنى را گويند كه حيض نمى شود زيرا حيض براى دختران انبيا ناپسند است .
اين روايت در مصباح الانوار نيز آمده است .
بيان : ((البتل )) به معنى قطع است يعنى فاطمه به دليل عدم مشاهده حيض با زنان خود متفاوت است . و در ((النهاية )) آمده است :
زنى را بتول مى گويند كه از مردان منقطع گرديده شهوتى نسبت به آنان نداشته باشند، و مريم و فاطمه را از آن جهت بتول گفته اند كه از جهت فضل و دين و حسب غير از زنان زمان خود بودند، و گفته شده آنها را بتول گفته اند به دليل اينكه ايشان از دنيا قطع علاقه نموده متوجه خداوند تعالى گرديده اند:
و مثل اين سخن را فيروزآبادى نيز در كتابش آورده است .
40 /... قد مضت و سياءتى الاخبار فى اءنه قال النبى صلى الله عليه و آله لفاطمة : شق (الله ) لك يا فاطمة اسما من اءسمائه فهو الفاطر و اءنت فاطمة و شبهه
ترجمه : مى گويم : در گذشته و بعد از اين ، اخبار و احاديثى از پيامبر خواهد آمد به اين مضمون كه پيامبر به فاطمه فرموده : خداوند براى تو نامى را كه از نامهاى خود مشتق گرديده قرار داده زيرا نام او فاطر است و نام تو فاطمه ، و اين نام به آن شبيه مى باشد.
41/14 مناقب آل ابى طالب : ⁽²⁶¹⁾ ابن بابوية فى كتاب مولد فاطمة ، و الخركوشى فى شرف النبى صلى الله عليه و آله و ابن بطة فى الابانة ، عن الكلبى ، عن جعفر بن محمد عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله لعلى : هل تدرى لم سميت فاطمة ؟ قال على : لم سميت فاطمة يا رسول الله ؟ قال : لانها فطمت هى و شيعتها من النار
ترجمه : ابن شهر آشوب به نقل از كتابهاى مولد فاطمة ، شرف النبى و الابانة ، از كلبى و او از امام صادق عليه السلام گويد:
رسول خدا صلى الله عليه و آله خطاب به على عليه السلام گفت : آيا مى دانى چرا دخترم را فاطمه ناميدم ؟
على گفت : اى رسول خدا، براى چه ؟
فرمود: براى اينكه او و شيعه او از آتش نگاه داشته شده اند.
42 /... و عنه : اءبوعلى السلامى فى تاريخه باسناده عن الاوزاعى ، عن يحيى بن اءبى كثير عن اءبى هريرة : قال على عليه السلام : انما سميت فاطمة لان الله فطم من اءحبها عن النار ⁽²⁶²⁾
ترجمه : ابن شهر آشوب از تاريخ ابوعلى سلامى ، از على عليه السلام روايت كرده است : دختر پيامبر فاطمه ناميده شد براى اينكه خداوند دوستداران او را از آتش دور داشته است .
43 /... و منه : ⁽²⁶³⁾ شيرويه ⁽²⁶⁴⁾، فى الفردوس ⁽²⁶⁵⁾ عن جابر بن الانصارى قال النبى صلى الله عليه و آله : انما سميت ابنتى فاطمة لان الله فطمها و فطم محبيها عن النار ⁽²⁶⁶⁾
ترجمه : ابن شيرويه در الفردوس از جابر بن عبدالله انصارى و او از پيامبر خدا روايت كرده : دخترم را از آن جهت فاطمه ناميدم كه خداوند او و دوستدارانش را از آتش نگاه داشته است .
44 /... و منه : ⁽²⁶⁷⁾ الصادق عليه السلام : تدرى اءى شى ء تفسير فاطمة قال : فطمت من الشر و يقال انما سميت فاطمة لانها فطمت عن الطمث ⁽²⁶⁸⁾
ترجمه : ابن شهر آشوب از امام صادق عليه السلام روايت نموده است كه از ايشان پرسيدند: تفسير كلمه فاطمه چيست ؟
امام فرمود: يعنى باز نگه داشته شده از شر و بدى ، و گفته شده براى آن دختر پيامبر را فاطمه ناميدند كه او از پليدى ها پاك شده است .
45 /... و منه : اءبوصالح المؤ ذن فى الاربعين : سئل رسول الله صلى الله عليه و آله ما البتول ؟ قال : التى لم تر حمرة قط و لم تحض فان الحيض ‍ مكروه فى بنات الانبياء ⁽²⁶⁹⁾
ترجمه : ابن شهر آشوب به نقل از ابوصالح مؤ ذن در اربعين آورده است : از رسول خدا سؤ ال شد كه معنى بتول چيست ؟
فرمود: بتول يعنى كسى كه خون نمى بيند و حيض نمى شود زيرا حيض ‍ براى دختران انبيا ناپسند است .
46 /... و قال النبى لعائشة : يا حميرا! ⁽²⁷⁰⁾ ان فاطمة ليست كنساء الادميين لا تعتل كما تعتلن ⁽²⁷¹⁾
ترجمه : و ابن شهر آشوب از ابوصالح مؤ ذن روايت كرده :
رسول خدا به عايشه گفت : اى حميرا! فاطمه مانند ساير زنان نمى باشد و مانند آنها دچار حيض نمى شود. ⁽²⁷²⁾
47 /... و منه : اءبوعبدالله قال : حرم الله النساء على على مادامت فاطمة حية لانها طاهرة لا تحيض ⁽²⁷³⁾
ترجمه : ابن شهر آشوب از امام صادق عليه السلام روايت نموده كه فرمود: خداوند تعالى تا زمانى كه حضرت فاطمه در قيد حيات بود زنان ديگر را بر على عليه السلام حرام نمود، زيرا كه وى هرگز مبتلا به حيض نمى شد.
48 و عنه : قال عبيد الهروى فى الغريبين : سميت مريم بتولا لانها بتلت عن الرجال ، و سميت فاطمة بتولا لانها بتلت عن النظير ⁽²⁷⁴⁾
ترجمه : ابوعبيد هروى در غريبين گويد:
حضرت مريم را از آن جهت بتول ناميدند كه به مردان تمايلى نداشت و فاطمه را به آن سبب بتول گفتند كه مثل و نظير نداشت .
49 /... و منه : اءبوهاشم العسكرى : ساءلت صاحب العسكر عليه السلام لم سميت فاطمة الزهرا عليهاالسلام فقال عليه السلام : كان وجهها يزهر لاميرالمؤ منين من اءول النهار كالشمس الضاحية ، و عند الزوال كالقمر المنير و عند غروب الشمس كالكوكب الدرى ⁽²⁷⁵⁾
ترجمه : ابوهاشم عسكرى گويد:
از امام حسن عسكرى پرسيدم : چرا حضرت فاطمه را زهرا ناميدند؟
فرمود: زيرا چهره او براى اميرالمؤ منين در اول روز مانند آفتاب روشن و به هنگام زوال مانند ماه درخشان و به هنگام غروب آفتاب مانند ستاره مى درخشيد.
50 /... و منه : الحسن بن يزيد ⁽²⁷⁶⁾ قال : قلت لابى عبدالله عليه السلام : لم سميت فاطمة الزهراء؟
قال : لان لها فى الجنة قبة من ياقوت حمراء ارتفاعها فى الهواء مسيرة سنة معلقة بقدرة الجبار لاعلاقة لها من فوقها فتمسكها، و لا دعامة لها من تحتها فلتزمها لها ماءة اءلف باب على كل باب اءلف من الملائكة ، يراها اءهل الجنة كما يرى اءحدكم الكواكب الدرى الزاهر فى افق السماء، فيقولون : هذه الزهراء لفاطمة عليهاالسلام
ترجمه : حسن بن زيد گويد: به امام صادق عليه السلام گفتم : چرا فاطمه ، زهرا ناميده شد؟
فرمود: زيرا او قصرى از ياقوت سرخ در بهشت دارد كه ارتفاع آن به اندازه يك سال راه است و آن به قدرت خدا در هوا معلق مانده است ، و آن قصرى داراى صدهزار در است و بر هر درى هزار ملك ايستاده است . اهل بهشت اين قصر را چنان مى بينند كه شما ستاره ها را، پس مى گويند: اين قصر درخشان به فاطمه تعلق دارد.
51/15 و منه : كناها ام الحسن و ام الحسين و ام المحسن و ام الائمة و ام اءبيها و اءسماؤ ها على ما ذكرة اءبوجعفر القمى : فاطمة ، البتول ، الحصان ، الحرة ، السيدة ، العذرا، الزهراء، الحوراء، المباركة ، الطاهرة ، الزكية ، الراضية ، المرضية ، المحدثة ، مريم الكبرى ، الصديقة الكبرى ، و يقال لها فى السماء: التورية السماوية ، الحانية
بيان : الحانية اءى المشفقة على زوجها و اءولادها، قال الجزرى : الحانية التى تقيم على ولدها لا تتزوج و عطفا و منه الحديث فى نساء قريش : احناه على ولد و اءرعاه على زوج ⁽²⁷⁷⁾
ترجمه : ابن شهر آشوب گويد:
كنيه هاى حضرت فاطمه عبارتند از: ام الحسن ، ام الحسين ، ام المحسن ، ام الائمه ، ام ابيها؛ و نامهاى او چنانچه شيخ صدوق گفته است عبارتند از: فاطمه ، بتول ، حصان ، حره ، سيده ، عذراء، زهرا، حوراء، مباركه ، طاهره ، زكيه ، راضيه ، مرضيه ، محدثه ، مريم كبرى ، صديقه كبرى ؛ و در آسمان او را نوريه سماويه ، و حانيه مى نامند.
بيان : حانيه يعنى خيرخواه نسبت به همسر و فرزندان . جزرى گويد، حانيه زنى را گويند كه چون همسرش فوت شود از سر خيرخواهى و مهربانى امور فرزندان را تصدى مى نمايد و از ازدواج مجدد خوددارى مى كند، مانند حديثى كه درباره زنان قريش گويد: خيرخواه براى فرزندان و رعايت كننده حال همسرانند.
52/16 ارشادالقلوب : ⁽²⁷⁸⁾ مرفوعا ⁽²⁷⁹⁾ الى سلمان الفارسى (ره ) قال : كنت جالسا عند النبى صلى الله عليه و آله فى المسجد اذ دخل العباس بن عبدالمطلب فسلم فرد النبى صلى الله عليه و آله و رحب به فقال : يا رسول الله بما فضل الله علينا اءهل البيت على بن اءبى طالب و المعادن واحدة ؟ فقال النبى صلى الله عليه و آله : اذن اءخبرك يا عم ، ان الله خلقنى و خلق عليا و لا سماء و لا اءرض و لا جنة و لا نار و لا لوح و لا قلم .
فلما اءزاد الله عزوجل بدو خلقتنا تكلم بكلمة فكانت نورا ثم تكلم كلمة ثانية فكانت روحا فمزج فيما بينهما و اعتدلا فخلقنى و عليا منهما ثم فتق من نورى نور العرش فاءنا اءجل من العرش ، ثم فتق من نور على نور السماوات فعلى اءجل من السماوات ، ثم فتق من نور الحسن نور الشمس ، و من نور الحسين نور القمر فهما اءجل من الشمس و القمر، و كانت الملائكة تسبح الله تعالى و تقول فى تسبيحها: سبوح قدوس من اءنوار ما اءكرمها على الله تعالى .
فلما اءراد الله تعالى اءن يبلو الملائكة اءرسل عليهم سحابا من ظلمة و كانت الملائكة لا تنظر اءولها من آخرها و لا آخرها من اءولها، فقالت الملائكة : الهنا و سيدنا منذ خلقتنا ما راءيتنا مثل ما نحن فيه ، منساءلك بحق هذه الانوار الا ما كشف عنا. فقال الله عزوجل : و عزتى و جلالى لافعلن . فخلق نور فاطمة الزهرا (عليهاالسلام ) يومئذ كالقنديل و علقه فى قرط العرش فزهزت السماوات السبع و الارضون السبع ، من اءجل ذلك سميت فاطمة الزهراء.
و كانت الملائكة تسبح الله و تقدسه فقال الله : و عزتى و جلالى لاجعلن ثواب تسبيحكم و تقديسكم الى يوم القيامة لمحبى هذاه المراءة و اءبيها و بعلها و بنيها. قال سلمان : فخرج العباس فلقيه على بن اءبى طالب عليه السلام فضمه الى صدره و قبل ما بين عينيه ، و قال : باءبى عترة المصطفى من اءهل بيت ما اءكرمكم على الله تعالى
بيان : القرط باضم الذى يعلق فى شحمة الاذن .
ترجمه : ديلمى در ارشادالقلوب از سلمان فارسى روايت مى كند:
در مسجد نزد پيامبر نشسته بودم كه عباس بن عبدالمطلب عموى رسول خدا وارد شده سلام كرد، رسول خدا سلام او را جواب داده و به او خوش آمد گفت . پس از آن عباس گفت : اى رسول خدا! چرا خداوند على بن ابى طالب را بر ما فضيلت و برترى داده در صورتى كه ما همگى از يك خاندان مى باشيم ؟
پيامبر فرمود: هنگامى كه خداى توانا من و على را خلق كرد آسمان و زمين ، بهشت و دوزخ ، لوح و قلمى در كار نبود. و زمانى كه خدا تصميم گرفت ما را بيافريند سخنى گفت كه از آن نورى به وجود آمد، سپس سخن ديگرى گفت كه از آن نورى ديگر پديد آمد، آنگاه آنها را با يكديگر ممزوج نمود، و من و على را از آن به وجود آورد، و نور عرش را از نور من خلق كرد؛ بنابراين ، من از عرش برترم ، و نور آسمانها را از نور على خلق كرد و پس على نيز از آسمانها برتر است ؛ و نور آفتاب را از نور حسن و نور ماه را از نور حسين آفريد، پس آنان از آفتاب و ماه برترند. ملائكه خداى سبحان را تسبيح مى كنند و مى گويند: پاك و منزه است خدا كه اين نورها در نزد او گرامى هستند.
هنگامى كه خداوند اراده نمود تا ملائك را مورد آزمايش قرار دهد ابرى تاريك بر ايشان فرستاد طورى كه نتواند يكديگر را ببينند، در اين حال ملائكه گفتند: پروردگارا! از آن روزى كه ما را آفريده بودى هرگز چنين چيزى را نديده بوديم ، تو را به حق اين نورها سوگند مى دهيم كه اين تاريكى و ظلمت را از ما دور نمايى ؟ و در اين حال خداى متعال نور فاطمه را آفريد و آن را مانند قنديل بر كنار عرش آويخت و از آن نور آسمانها و زمين هاى هفتگانه را خلق كرد، و به اين جهت فاطمه را زهرا ناميده اند.
ملائكه خدا را تسبيح و تقديس مى كردند، پس خداوند به ايشان فرمود: به عزت و جلالم ، ثواب تسبيح و تقديس شما را براى اينان يعنى فاطمه ، پدر، شوهر و فرزندانش قرار خواهم داد.
سلمان مى گويد: عباس برخاسته خارج شد و در اين حال با على بن ابى طالب مواجه گرديد، پس على را در آغوش گرفت و ميان دو چشم وى را بوسيد و به او گفت : پدرم به فداى اهل بيت مصطفى باد، چقدر شما در نزد خداى تعالى عزيز و گرامى هستيد!
53/17 تفسير فرات الكوفى : ⁽²⁸⁰⁾ موسى بن على بن موسى بن عبدالرحمن المحاربى معنعنا عن اءبى عبدالله جعفر بن محمد بن على عليهم السلام ، عن اءبيه ، عن جده قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله . معاشر الناس تدرون لما خلقت فاطمة ؟ قالوا: الله و رسوله اءعلم . قال : خلقت فاطمة حوراء انسية لا انسية (و) قال : خلقت من عرق جبرئيل و من زغبه . قالوا: يا رسول الله استشكل ذلك علينا تقول : حوراء انسية لا انسية ثم تقول : من عرق جبرئيل و من زغبه . قال : اذا اءنبئكم : اءهدى الى ربى تفاحة من الجنة اءتانى بها جبرئيل فضمها الى صدره فعرق جبرئيل (عليه السلام ) و عرقت التفاحة ، فصار عرقهما شيئا واحدا. ثم قال : السلام عليك يا رسول الله و رحمة الله و بركاته .
قلت : و عليك السلام يا جبرئيل . فقال : ان الله اءهدى اليك تفاحة من الجنة ، فاءخذتها و قبلتها وضعتها على عينى و ضممتها الى صدرى . ثم قال : يا محمد كلها. قلت : يا حبيبى يا جبرئيل هدية ربى تؤ كل ؟ قال : نعم ، امرت باءكلها. فاءفلقتها فراءيت منها نور ساطعا ففزعت من ذلك النور. قال : كل ، فان ذلك نور المنصورة فاطمة . قلت : يا جبرئيل و من المنصورة ؟ قال : جارية تخرج من صلبك و اسمها فى السماء منصورة و فى الارض فاطمة . فقلت : يا جبرئيل و لم سميت فى السماء المنصورة و فى الارض فاطمة ؟ قال : سميت فاطمة فى الارض (لانه ) فطمت شيعتها من النار و فطموا اءعداؤ ها عن حبها و ذلك قول الله فى كتابه : (و يومئذ يفرح المؤ منون بنصر الله ) ⁽²⁸¹⁾ بنصر فاطمة عليهاالسلام
بيان : الزغب الشعيرات الصغرى على ريش الفرخ و كونها عن زغب جبرئيل اما لكون التفاحة فيها و عرقت من بينها، اءو لانه التصق بها بعض ‍ ذلك الزغب فاءكله النبى صلى الله عليه و آله
ترجمه : فرات بن ابراهيم كوفى در تفسير خود، به سندش از رسول اكرم صلى الله عليه و آله روايت نموده كه فرمود:
آيا مى دانيد كه فاطمه چگونه آفريده شد؟
گفتند: خدا و رسول او داناتر هستند.
فرمود: فاطمه حوريه اى است انسيه نه انسان ؛ و فرمود: فاطمه از عرق و موهاى ريز بدن جبرئيل آفريده شده است .
گفتند: اى رسول خدا! پذيرفتن اين امر براى ما بسيار دشوار است زيرا شما اول مى گوييد كه او حوريه انسيه است نه انسان (خالص )، و سپس ‍ مى فرماييد كه از عرق و كرك بدن جبرئيل است .
پيامبر فرمود: جبرئيل براى من سيبى را از بهشت هديه آورد، من او را گرفته و به سينه ام فشردم ، پس جبرئيل و سيب هر دو عرق كردند و عرق آنها با هم مخلوط شد، سپس جبرئيل گفت : سلام بر تو اى رسول خدا! گفتم : سلام بر تو اى جبرئيل !
گفت : اين سيبى است كه خداوند از بهشت براى تو فرستاده است .
من آن را گرفتم ، بوسيدم و روى چشم خود نهادم و به سينه خويش ‍ فشردم .
پس از آن جبرئيل گفت : اى محمد! اين سيب را بخور.
گفتم : اى حبيب من ! آيا هديه پروردگار را بخورم ؟
گفت : آرى ، (از طرف خداوند) به تو امر شده كه آن را بخورى .
وقتى آن سيب را دو قسمت نمودم تا بخورم نورى از آن ساطع گريد كه مرا به وحشت افكند.
جبرئيل گفت : آن را بخور، اين نور به منصوره يعنى فاطمه تعلق دارد.
گفتم : منصوره كيست ؟
گفت : دخترى است كه از صلب تو به وجود خواهد آمد و نام وى در آسمان منصوره است و در زمين فاطمه .
سؤ ال كردم : اى جبرئيل ! چرا در آسمان منصوره ناميده شد و در زمين فاطمه ؟
پاسخ داد: در زمين فاطمه ناميده شد براى اينكه شيعيان وى از آتش جهنم باز نگه داشته شده اند و دشمنانش از دوستى و محبت وى محروم مى مانند و اين است معنى قول خداوند متعال كه فرمايد: ((و در روز قيامت مؤ منين به سبب نصرت و يارى خداوند شادمان مى گردند)) و منظور از نصرت و يارى خداوند براى شيعيان و دوستداران فاطمه مى باشد.
54/18 اءمالى الشيخ : ⁽²⁸²⁾ جماعة ⁽²⁸³⁾، عن اءبى المفضل ⁽²⁸⁴⁾، عن جعفر بن محمد العلوى ، عن محمد بن على بن الحسين بن زيد، عن الرضا، عن آبائه ، عن على عليهم السلام قال : سمعت رسول الله صلى الله عليه و آله (يقول :) سميت فاطمة لان الله فطمها و ذريتها من النار، من لقى الله منهم بالتوحيد و الايمان بما جئت به ⁽²⁸⁵⁾
ترجمه : شيخ طوسى (ت 436 ه ) در امالى ، به سندش از امام على بن ابى طالب عليه السلام نقل كرده :
از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى فرموده :
دخترم فاطمه ناميده شده زيرا خداوند تعالى او و ذريه اش را از آتش جهنم نجات بخشيده است مشروط بر اينكه در زمان ملاقات پروردگارش به توحيد و آنچه از جانب پروردگارشان آمده ايمان داشته باشند.
55/19 روى فى مقاتل الطالبيين ⁽²⁸⁶⁾ باسناده الى جعفر بن محمد، عن اءبيه عليهم السلام ان فاطمة عليهاالسلام كانت تكنى ام ابيها ⁽²⁸⁷⁾
ترجمه : ابوالفرج اصفهانى (284 356) در كتاب مقاتل الطالبيين از امام باقر عليه السلام روايت كرده :
همانا كنيه فاطمه ام ابيها يعنى مادر پدر بوده است .
56 مصباح الانوار: ⁽²⁸⁸⁾ عن اءبى جعفر، عن آبائه عليهم السلام قال : انما سميت فاطمة بنت محمد الطاهرة ، لطهارتها من كل دنس ، و طهارتها من كل رفث ، و ما راءت يوما حمرة و لا نفاسا
ترجمه : شيخ هاشم بن محمد در مصباح الانوار از امام باقر و او از پدران بزرگوارش عليهم السلام روايت نموده است :
فاطمه دختر رسول خدا را به سبب پاك بودنش از هر ننگ و پليدى ، طاهره ناميدند، و او هرگز حيض و نفاس نديد.
ضمائم باب دوم
ضميمه اول : برخى از مصادر حديث ((وجه تسميه دختر پيامبر صلى الله عليه و آله به فاطمه ))
رواياتى كه در آنها وجه تسميه دختر پيامبر به ((فاطمه )) آمده به اسناد متعدد در منابع و مآخذ شيعه و غيرشيعه وارد شده و علامه مجلسى فقط به نقل برخى از آنها اكتفا نموده ؛ ما در اين بخش از كتاب سعى كرده ايم مصادر و منابع اين حديث را استخراج و معرفى كنيم ولى از نقل متن روايات خوددارى كرده ايم زيرا نقل آنها با موضوع كتاب منافات دارد، اگر خوانندگان محترم تمايل داشته باشند تا تمام روايات مربوط به اين موضوع را ملاحظه كنند مى توانند به كتاب ديگر مؤ لف به نام ((جامع احاديث فاطمة الزهراء)) مراجعه نمايند.
1 مقتل الحسين ، ج 1 ص 51، از اميرالمؤ منين على عليه السلام ، از حضرت رسول اكرم صلى الله عليه و آله
2 مناقب ابن مغازلى ، ص 65 شماره 92، از على عليه السلام
3 بشارة المصطفى صلى الله عليه و آله ، ص 131، از على عليه السلام
4 امالى شيخ طوسى ، ص 300، از على عليه السلام
5 عيون اخبارالرضا، ج 2 ص 46 شماره 174، از على عليه السلام
6 ذخائرالعقبى ، ص 26، از على عليه السلام
7 مناقب آل ابى طالب ، ج 3 ص 377، از على عليه السلام
8 كتاب مولد فاطمة : شيخ صدوق ، به نقل مناقب از آن
9 شرف المصطفى : خرگوشى ، به نقل مناقب از آن
10 الابانة : ابن بطة ، به نقل از آن
11 تاريخ ‌الائمه : ابوعلى سلامى ، به نقل از آن
12 تاريخ مدينة دمشق : ابن عساكر، به نقل ينابيع المودة از آن
13 ينابيع المودة ، ص 194 و 295 و 269، به نقل از تاريخ دمشق ، ذخائرالعقبى و صحيفة الرضا
14 شرح الفقه الاكبر: على بن سلطان محمد حنفى ، ص 133، به نقل از على عليه السلام
15 اتحاف السائل : مناوى ، ص 24، به نقل از حاكم نيشابورى ، از على عليه السلام و ابوهريره
16 بحارالانوار، ج 65 ص 133 شماره 66
17 عوالم العلوم و المعارف ، ج 11 ص 25 شماره 3
18 معانى الاخبار، ج 1 ص 64 شماره 14، به نقل از ابوهريره
19 علل الشرايع ، ج 1 ص 178 شماره 1، به نقل از ابوهريره
20 بشارة المصطفى ، ص 123، از ابوهريره
21 التحذير، ص 32، به نقل از ابوهريره ، از رسول اكرم صلى الله عليه و آله
22 عيون الاخبار فى مناقب الاخيار، ص 44، از ابوهريره ، از رسول خدا صلى الله عليه و آله
23 مسند فاطمة الزهراء، ص 56 شماره 108، به نقل از ديلمى ، از ابوهريره
24 مناقب آل ابى طالب ، ج 3 ص 377، به نقل از ابوعلى سلامى ، به سندش از ابوهريره
25 تاريخ ‌الائمه : ابوعلى سلامى ، به نقل مناقب از آن
26 كشف الغمه ، ج 2 ص 89، به نقل از شيخ صدوق ، از ابوهريره
27 كتاب مولد فاطمة : شيخ صدوق ، به نقل كشف الغمه از آن
28 كنزالعمال ، ج 13 ص 94، به نقل از ديلمى ، از ابوهريره
29 ينابيع المودة ، ص 397، به نقل از سمهودى ، از ابوهريره
30 جواهر العقدين تاءليف سمهودى (911 ه )، به نقل ينابيع المودة از آن
31 نورالابصار، ص 41، به نقل از ديلمى ، از ابوهريره
32 مفتاح النجا فى مناقب آل العباء: بدخشانى حارثى (1126 ه )، به نقل از ابوهريره ، ص 100 / مخطوط مرعشى نجفى رحمه الله
33 بحارالانوار، ج 43 ص 13 شماره 8، به نقل از معانى الاخبار و علل الشرايع ، از ابوهريره
34 بحارالانوار، ج 43 ص 15 شماره 14 به نقل از كشف الغمة
35 بحارالانوار، ج 65 ص 133 شماره 66، به نقل از بشارة المصطفى
36 صحيفة الرضا عليه السلام ، ص 45 شماره 21
37 الفردوس ، ج 1 ص 346 شماره 1358، از جابر بن عبدالله
38 تاريخ بغداد، ج 13 ص 331 شماره 6772، از ابن عباس
39 مسند فاطمة الزهراء، ص 56 شماره 107، از ابن عباس
40 شرح الجامع الصغير: مناوى (1035 ه ) ص 328
41 فيض القدير، ج 1 ص 206
42 صواعق المحرقة ، ص 320
43 اصول كافى ، ج 1 ص 460 شماره 6، به نقل از امام باقر عليه السلام
44 مصباح الانوار، ص 222، به نقل از امام باقر عليه السلام / نسخه خطى مدرسه امام مهدى عجل الله تعالى فرجه الشريف در قم
45 المحتضر، ص 132، از امام باقر عليه السلام
46 خصال ، ج 2 ص 414 شماره 3، از امام صادق عليه السلام
47 امالى صدوق ، ص 474 شماره 17، از امام صادق عليه السلام
48 علل الشرايع ، ج 1 ص 178 ب 142 شماره 3، از امام صادق عليه السلام
49 دلائل الامامة ، ص 10، از امام صادق عليه السلام
50 تفسير فرات كوفى ، ص 321 و 322 شماره 435، به نقل از امام سجاد عليه السلام .
ضميمه دوم :برخى از مصادر حديث ((وجه تسميه دختر پيامبر صلى الله عليه و آله به زهرا))
1 اتحاف السائل : ص 24
2 الفتوحات الربانية ، ج 2 ص 50
3 بحارالانوار، ج 43 ص 17 شماره 16
4 بحارالانوار، ج 43 ص 16 ذيل شماره 14
5 بحارالانوار، ج 43 ص 12 شماره 6 و 5
6 بحارالانوار، ج 43 ص 11 شماره 2
7 علل الشرايع ، ج 1 ص 180 شماره 2
8 علل الشرايع ، ج 1 ص 179 شماره 1
9 مصباح الانوار، ص 223
10 الامامة و التبصرة ، ص 133 ح 144
11 معانى الاخبار، ص 64 شماره 15
12 علل الشرايع ، ج 1 ص 181 شماره 3
13 دلائل الامامة ، ص 54
14 مناقب آل ابى طالب ، ج 3 ص 378
15 ارشادالقلوب ، ج 2 ص 403
16 نوادرالمعجزات ، ص 82
17 مجمع البحرين ، ج 3 ص 321.
ضميمه سوم : برخى از مصادر حديث ((وجه تسميه دختر پيامبر صلى الله عليه و آله به بتول ))
1 علل الشرايع ، ج 1 ص 181 شماره 1
2 معانى الاخبار، ص 64 شماره 17
3 دلائل الامامة ، ص 55
4 روضة الواعظين ، ج 1 ص 149
5 منتقى الجمعان ، ج 1 ص 224
6 مشرق الشمسين ، ص 325
7 مجمع البحرين ، ج 5 ص 317
8 محجة البيضاء، ج 4 ص 212
9 بحارالانوار، ج 43 ص 15
10 بحارالانوار، ج 43 ص 15
11 بحارالانوار، ج 78 ص 112
12 بحارالانوار، ج 97 ص 201
13 عوالم العلوم ، ج 11 ص 65
14 الدمعة الساكبة ، ج 1 ص 243
15 مستدرك الوسائل ، ج 2 ص 37
16 اتحاف السائل : ص 95
17 الدررالمكنونة ، ص 23
18 غريب الحديث ابن جوزى ، ج 1 ص 54
19 الفتوحات الربانية ، ج 2 ص 50
20 ينابيع المودة ، ص 260
21 لسان العرب ، ج 11 ص 43
22 المناقب المرتضوية ، ص 119
23 النهاية ، ج 1 ص 71
24 مودة القربى ، ص 103
25 مناقب آل ابى طالب ، ج 3 ص 378
26 غريب الحديث هروى ، ج 2 ص 171
27 كشف الغمة ، ج 2 ص 90
28 مولد فاطمة صدوق ، به نقل كشف الغمة از آن
29 اربعين : ابوصالح مؤ ذن ، به نقل ابن شهر آشوب
30 جلاءالعيون ، ج 1 ص 128
31 مصباح كفعمى ، ص 659
32 اقبال الاعمال ، ص 595.
ضميمه چهارم : برخى از مصادر حديث
((وجه تسميه دختر پيامبر صلى الله عليه و آله به طاهره ))
1 مصباح الانوار، ص 222
2 ذخائرالعقبى ، ص 44
3 بحارالانوار، ج 43 ص 19
4 بحارالانوار، ج 43 ص 15 شماره 14
5 بحارالانوار، ج 43 ص 10 شماره 1
6 بحارالانوار، ج 43 ص 16 شماره 15
7 امالى صدوق ، ص 474
8 علل الشرايع ، ج 1 ص 178
9 خصال تج 2 ص 414
10 دلائل الامامة ، ج 1 ص 178
11 المحتضر، ص 138
12 روضة الوعظين ، ج 1 ص 148
13 كشف الغمة ، ج 2 ص 98
14 مناقب آل ابى طالب ، ج 3 ص 378
15 بشارة المصطفى ، ص 248
16 مناقب آل ابى طالب ، ج 3 ص 406
17 بحارالانوار، ج 98 ص 179
18 كامل الزيارات ، ص 230
19 بحارالانوار، ج 43 ص 117
20 بحارالانوار، ج 43 ص 153 شماره 215
21 بحارالانوار، ج 16 ص 80 و 81
22 بحارالانوار، ج 43 ص 179
23 بحارالانوار، ج 92 ص 450
24 بحارالانوار، ج 97 ص 197 و 189، 200 و 366
25 بحارالانوار، ج 97 ص 422
26 بحارالانوار، ج 98 ص 256
27 بحارالانوار، ج 98 ص 263
28 بحارالانوار، ج 99 ص 45
29 بحارالانوار، ج 25 ص 239
30 بحارالانوار، ج 44 ص 295
31 امالى طوسى ، ج 1 ص 42
32 اقبال الاعمال ، ص 99
33 مصباح الزائر، ص 25.
ضميمه پنجم : برخى از مصادر حديث ((وجه تسميه دختر پيامبر صلى الله عليه و آله به صديقه ))
1 الجواهرة : تلمسانى برى ، ص 16
2 المطالب العالية ، ج 4 ص 70
3 اتحاف السائل ، ص 28
4 استيعاب ، ج 2 ص 751
5 المستدرك على الصحيحين ، ج 3 ص 175
6 حلية الاولياء، ج 2 ص 41
7 وسيلة المآل ، ص 80
8 مقتل الحسين ، ج 1 ص 56
9 ذخائرالعقبى ، ص 44
10 تاريخ مذهبى ، ج 2 ص 95
11 نظم دررالسمطين ، ص 182
12 مجمع الزوائد، ج 9 ص 201
13 المختار فى مناقب الاخيار، ص 56
14 اكمال الرجال ، ص 735
15 بحارالانوار، ج 43 ص 10 شماره 1
16 بحارالانوار، ج 98 ص 179
17 كامل الزيارات ، ص 230
18 بحارالانوار، ج 97 ص 195
19 تهذيب ، ج 6 ص 9
20 بحارالانوار، ج 22 ص 491
21 بحارالانوار، ج 97 ص 200
22 بحارالانوار، ج 97 ص 189، 195، 197، 199، 293، 219، 366
23 بحارالانوار، ج 38 ص 92
24 بحارالانوار، ج 79 ص 27
25 بحارالانوار، ج 91 ص 74
26 بحارالانوار، ج 2 ص 3، به نقل از تفسير امام عسكرى عليه السلام
27 بحارالانوار، ج 99 ص 70
28 بحارالانوار، ج 50 ص 14، به نقل از مصباح كفعمى
29 بحارالانوار، ج 21 ص 315
30 الطرائف ، ص 41
31 اقبال الاعمال ، ص 99
32 مصباح الزائر، ص 28
33 المزارالكبير، ص 23
34 امالى شيخ صدوق ، ص 28
35 جمال الاسبوع ، ص 486.
ضميمه ششم : معرفى برخى مصادر بحث درباره ((كنيه هاى حضرت فاطمه عليهاالسلام ))
1 مناقب ابن مغازلى ، ص 340 و 341 شماره 392: ام ابيها
2 اسدالغابة ، ج 5 ص 520: ام ابيها
3 منتخب الذيل المذيل : طبرى ، ص 6: ام ابيها
4 مجمع الزوائد، ج 9 ص 211: ام ابيها
5 تهذيب التهذيب ، ج 12 ص 440: ام ابيها
6 اتحاف السائل ، ص 25: ام ابيها
7 المعجم الكبير، ج 22 ص 397: ام ابيها
8 مناقب آل ابى طالب ، ج 3 ص 406: ام ابيها
9 مقاتل الطالبيين ، ج 3 ص 406: ام ابيها
10 استيعاب ، ج 2 ص 725: ام ابيها
11 بحارالانوار، ج 43 ص 16: ام ابيها
12 بحارالانوار، ج 43 ص 19: ام ابيها
13 بحارالانوار، ج 22 ص 152: ام ابيها
14 بحارالانوار، ج 43 ص 8: ام اسماء، كه صحيح آن همان ام ابيها است
15 بحارالانوار، ج 45 ص 141: ام ابيها
16 بحارالانوار، ج 43 ص 16: ام الحسن ، ام الحسين ، ام المحسن
17 مناقب آل ابى طالب ، ج 3 ص 406: ام الائمه ، ام ابيها، ام الحسن ، ام الحسين ، ام المحسن
18 مناقب آل ابى طالب ، ج 97 ص 195 و 199: ام الحسن و ام الحسين
19 مناقب آل ابى طالب ، ج 98 ص 374: ام الحسن و ام الحسين
20 مناقب آل ابى طالب ، ج 27 ص 140: ام الحسن و ام الحسين (ام الحسنين )
21 مناقب آل ابى طالب ، ج 22 ص 153: ام الحسين
22 مناقب آل ابى طالب ، ج 43 ص 261: ام الحسين
23 مناقب آل ابى طالب ، ج 98 ص 179: ام السبطين
24 مناقب آل ابى طالب ، ج 99 ص 179: ام السبطين
25 كامل الزيارات ، ص 230: ام السبطين
26 اقبال الاعمال ، ص 595: ام الحسن و ام الحسين
27 عيون اخبارالرضا، ج 2 ص 268: ام الحسن و ام الحسين
28 المزارالكبير، ص 181: ام الحسن و ام الحسين
29 تهذيب ، ج 6 ص 9: ام الحسن و ام الحسين
30 الطرائف ، ص 52: ام الحسين .
باب سوم : فضايل و مناقب حضرت فاطمه عليهاالسلام
تعداد احاديث و روايات اين باب 160
موضوعات روايات در اين باب
1 حضرت فاطمه عليهاالسلام در روز قيامت به صورت راكب و سوار بر شتر رسول خدا صلى الله عليه و آله محشور مى شود 57
2 خداوند به غضب فاطمه غضب و به رضاى او راضى مى شود 58 و 60 و 64 و 68 و 71 و 82 و 121 و 122 و 123 و 134 و 144 و 145 و 168 و 177
3 برترين زنان عالم چهار نفرند و فاطمه عليهاالسلام يكى از آنهاست 59 و 101 و 102 و 104 و 160 و 163 و 172
4 فاطمه برترين زنان در زمين 61 و 164
5 نجات ذريه فاطمه عليهاالسلام به سبب عفت آن حضرت از آتش 62
6 حديث زهد حضرت فاطمه 63 و 71 و 84 و 85 و 86 و 91 و 92 و 94 و 111 و 132 و 155 و 186 و 188 و 198 و
7 فاطمه عليهاالسلام هرگز خون حيض و نفاس نديد 65 و 77
8 فاطمه عليهاالسلام سرور زنان بهشت 75 و 66 و 103 و 106 و 107 و 108 و 109 و 110
9 حديث ديدار فاطمه با رسول خدا در روز قيامت 67 و 183
10 فاطمه عليهاالسلام سرور زنان دو عالم 69 و 76 و 80 و 81 و 104 و 111 و 204 و 212
11 حفظ نسل پيامبر صلى الله عليه و آله از جانب دخترش 70
12 پيامبر در آخرالزمان كفيل فاطمه مى گردد 70
13 صدقه هاى فاطمه عليهاالسلام 63 و 71 و 84 و 185
14 فاطمه عليهاالسلام در قرآن 62 و 72 و 76 و 79 و 95 و 96 و 97 و 98 و 99 و 100 و 139 و 140 و 147 و 158 و 167 و 180 و 193 و 212
15 فاطمه عزيزترين و محبوبترين مردم نزد پيامبر 73 و 74 و 115 و 116 و 117 و 118 و 119 و 124 و 127 و 130 و 131 و 135 و 169 و 174 و 178 و 179 و 195 و 216
16 غضب و خشنودى پيامبر در غضب و خشنودى فاطمه 73 و 76 و 79 و 82 و 120 و 121 و 122 و 123 و 125 و 126 و 128 و 174 و 175 و 176 و 177 و 205 و 216
17 شباهت فاطمه عليهاالسلام به پدرش 181 و 170 و 78 و 75
18 اهل پيامبر: على ، فاطمه ، حسن و حسين عليهم السلام 76
19 شفاعت نمودن فاطمه عليهاالسلام در روز قيامت 191 و 76
20 ارتباط ملائكه با حضرت فاطمه عليهاالسلام 76 و 180 و 194 و 212 و 214 و 215
21 فاطمه عليهاالسلام اولين كس از خاندان پيامبر است كه وفات مى نمايد 109 و 78 و 76
22 لزوم محبت و موالات نسبت به فاطمه عليهاالسلام 141 و 76
23 سر نگهدارى حضرت فاطمه عليهاالسلام 78
24 احترام پيامبر صلى الله عليه و آله نسبت به حضرت فاطمه عليهاالسلام 78 و 127 و 129
25 گرسنگى فاطمه عليهاالسلام براى روزهاى متمادى 85 و 111 و 188 و 208
26 از معجزات حضرت فاطمه عليهاالسلام 86 و 88 و 89 و 90 و 91 و 92 و 93 و 94 و 152 و 153 و 154 و 190 و 197 و 198 و 199 و 203 و 207
27 دلدارى خداوند به حضرت فاطمه عليهاالسلام 87
28 مواسات فاطمه عليهاالسلام با خادمانش 89
29 دستگيرى ملائكه از حضرت فاطمه عليهاالسلام 89 و 90 و 148 و 149 و 150 و 151
30 عظمت ايمان و يقين فاطمه عليهاالسلام 90 و 151
31 عصمت فاطمه عليهاالسلام 100 و 167
32 علم فاطمه عليهاالسلام 100 و 173 و 214 و 215
33 مستجاب الدعوه بودن فاطمه عليهاالسلام 100 و 156
34 عبادت فاطمه عليهاالسلام 100 و 151 و 202
35 كثرت گريه و بكاء فاطمه عليهاالسلام 100
36 چهار زن بهترين الگو براى زنان هستند و فاطمه عليهاالسلام يكى از آنان است 162 و 161 و 102
37 برترى فاطمه عليهاالسلام بر مريم ، آسيه و خديجه 61 و 80 و 81 و 102 و 112 و 113 و 114 و 158
38 ازدواج فاطمه با على عليهاالسلام 133 و 146